سنڌي جو مشھور شاعر جيڪو عرف عام ۾ شاعر ھفت زبان سڏجي ٿو، ڇو ته سندن جو ڪلام ستن ٻولين ۾ ملي ٿو. اهي ست ٻوليون هي
آهن: عربي ،سنڌي ،سرائيڪي ،پنجابي ،اردو ،فارسي ۽ بلوچي.
سچل سرمست جي پيدائش 1739ع ۾ اڳوڻي رياست خيرپور جي ننڍي ڳوٺ درازا ۾ ھڪ مذھبي گهراڻي ۾ ٿي.
سندن جو اصل نالو ته عبدالوھاب ھيو، پر سندن جي صاف گوئي کي ڏسي ڪري ماڻھو کين سچل
يعنی سچ ڳالھائڻ وارو چوڻ لڳا، پوءِ انھن جي شاعري
جا شعلا ڏسي ڪري کين سرمست به چيو ويو. سندس والد جو نالو ميان صلاح الدين ۽ ڏاڏي جو نالو صاحب ڏنو
هو. سنڌي شاعريءَ ۾ سندس تخلص سچل، سچو ۽ سچي ڏنو آهي ۽ فارسيءَ ۾ آشڪارا آهي. سندس نسب جو سلسلو حضرت عمر سان ملي ٿو.
سچل سرمست جي پيدائش سنڌ جي روايتي مذھبي گھراڻي ۾ ٿي. پر ھنن پنھنجي
شاعري ۾ پنھنجي خانداني ۽ ان وقت جي مذھبي روايتن کي ڀڃي ڪري پنھنجي محفلن ۾ ھندو مسلم جو فرق مٽائي ڇڏيو. ھن جي عقيدتمندن ۾ ڪيترائي
ھندو به شامل آهن. سچل سرمست تصوف ۾ وحدت الوجود جو قائل ھو.
ثابت
سچل سچاري، يارن جي ياد ياري,
وحدت
جنين وساري، تِن تَن مٽي اڻاسي
شاهه
عبداللطيف ڀٽائي ۽ سچل سرمست جي زندگين ۾
ستر ورھن جو فاصلو آھي۔ سچل ستر سالن کانپوءِ جڏھن صوفياڻي شاعري ۾ آيو
ته ان جي وجدانیت به منفرد ھئي. ھنن سان گڏ صوفي ازم جي موسيقي به سرمستي جو سفر ڪيو ۽ شاھ ڀٽائي جي ڀيٽ ۾ نرم لھجي واري
فقيرن سان سچل جي فقيرن جو اندازِ يبان منفرد ۽ بيباڪ ھيو۔
سچل سرمست سنڌ جي ڪلھوڙا ۽ ٽالپر حڪمرانوں جي اھڙي دورِ اقتدار ۾ زندگي گذاري، جڏھن مذھبي ڪٽرپڻو پنھنجي
عروج تي ھو. ھنن پنھنجي آس پاس مذھبي نفرتن کي ڏسي ڪري سنڌي ۾ چيو:
مذھبن ملڪ ۾ ماڻھو منجھايا، شيخي پيري بزرگيء بيحد ڀلايا.
جنھن جو سادو ترجمو هي آھي ته مذھبن ملڪ ۾ ماڻھن کي مايوس ڪيو ۽
شيخي، پيريءَ انھن کي ڀل ۾ وجھي ڇڏيو آھي۔
سچل سرمست نوّي ورھن جي عمر ۾ 14 رمضان 1242 ھجري/ 1829ع ۾ وفات ڪري ويا۔ ھو
شادي شده ھيا, پر ھنن جو ڪو اولاد نه آھي۔
ھنن بنيادي عربي فارسي ٻولي جي تعليم پنھنجي خاندان جي بزرگ پنھنجي چاچي
مرشد ۽ سھري خواجه عبدالحق کان حاصل ڪئي۔
سچل سرمست عرف سچي ڏنو جو والد ۽ ڏاڏو ننڍي هوندي ئي فوت ٿي ويا، ان ڪري سندس
پرورش چاچي ميان عبدالحق ڪئي. ظاهري علم آخوند عبدالله وٽ پڙهيو. قرآن حفظ ڪيائين. ۽ ديني علمن جو عالم ٿي گذريو. پاڻ
چاچي وٽان شادي ڪيائين. سچل جي فقيرن سندن ڪلام گڏ ڪري ڪتابي صورت ۾ آندو. هن
ڪتابن مان ڪيئي پاڻ ساڙائي ۽ ٻوڙائي ڇڏيا ته متان ماڻهو گمراهه ٿي شريعت کان منهن نه موڙين ۽ وڃي ڪفر ۾ نه پون. سندس وفات وقت
سندس ڪل بيت 936400 هئا. سچل سرمست جو ڪلام سنڌي، اردو، عربي، فارسي ۽ سرائيڪي ۾ موجود آھي. ھنن کي ھنن
جو ڪلام ٻڌائڻ وارن فقيرن کي سنڌ ۾ ھڪ منفرد مقام ان لاءِ به حاصل آھي ته ڪنھن به
محفل ۾ جڏھن به مذھبي انتھا پسندي کي للڪاريو ويندو آھي ته اڄ به سھارو سچل جو
ورتو وڃي ٿو.
سچل، منصور ۽ عطار جو مداح به آهي، ۽
پوئلڳ به آهي. ’عطار‘ لاءِ ته ايتري قدر به چوي ٿو ته ”عطار نه بود آن که خدا بود خدا
ٻود! خير. سنڌ جي جاگيردارانه نظام ۽ مذهبي پيشوائيت يعني ٿياڪريسيءَ جي سنگم ۽
اتحاد کان پوءِ جا ذهني ۽ فڪري بغاوت پيدا ٿي، انهن باغين مان سچل به هڪ آهي.
افسوس اهو آهي ته سنڌي زبان ۾ سچل جي نظريي ۽ فلسفي جي تشريح لاءِ ڪو به جامع ڪتاب
موجود نه آهي. سچل جو ڪلام عربي، فارسي، هندي، سرائيڪي، سنڌي ۽ لتاني ۾ موجود آهي.
۽ سندس ڪلام، دنيا جي وڏن وڏن شاعرن فردوسي، هومر ۽ ڪاليداس پارن جي بيتن کان به ججهو آهي. سندس ڪلام جا بيت
9 لک 36 هزار 6 سو ۽ 6 آهن! سچل پنهنجي دور جي بي روح مذهب ۽ بي مغز نظام جي خلاف
بغاوت ڪئي، ورنه هو قرآن جو حافظ به هو ۽ صوم و صلواة جو پابند به هو، ۽ وحدانيت ۽ رسالت جو قائل به. افسوس آهي ته بي مغز ۽ تهي دست
سارحن سچل کي لامذهب سڏيندي نه معلوم ڇا ڇا لکيو آهي.سچل ايڪڊمي ۽ سنڌي ادبي
بورڊ تي فرض آهي ته هو محققانه ريسرچ ڪن. سچل فرمائي
ٿو: صورت سڀ انسان جي اٿئي عشق اصل، خلق ال آدم علي صورتہء
جز و جهڙو ڪُل، الانسان سري وَانا سرہ،
سچ سچل پيو سل، ٻول نه ٻي ڪنهن ڀل، هـتي هُتي هڪ ٿئي. سچل سرمست جو ميڙو ۽ فقراءَ
جو اجتماع درازن ۾ 1-رمضان کان شروع آهي. [1]
سچل تي لکيل ڪجهه ڪتابن جا
نالا ۽ اهڙا ڪتاب جن ۾ سچل جا حوالا موجود آهن
1. ڪوجھي
فقير ۽ ٻين جي ڪلام جو بياض/ اتم چند ۽ ٻيا ــــــ سن 1938ع 22 س.م. ؛ 313 ص.
مملوڪه: محمد علي حداد، پنج هٽي، خيرپور ميرس. ڪيفيت: هن قلمي بياض ۾ 190 صفحن
تائين خانبهادر محمد بخش ڪوجھي فقير جو ڪلام لکيل آهي. باقي صفحن تي سچل، نانڪ، خير محمد، کيئل، ڪريم ڏنو، نماڻو،
نارائڻ، دکايل، چڪوري، تليسداس، علڻ، اڱڻ، قطب، بهاول، اصغر، شاهه نصير، بيڪس ۽
ڪشنداس وغيره جو ڪلام درج آهي. هن بياض ۾ سچل سرمست جون 58 سنڌي ۽ 13 سرائڪي
ڪافيون به لکيل آهن.
2 ـــ سچل سرمست جي سنڌي شاعري ۾ جماليات/
محمد بلاول پرديسي.
ـــــ ايم اي. سنڌي لاءِ مونوگراف، 1965ع 33 س. م.؛ 89 ص. مملوڪه: سنڌالاجي، سنڌ
يونيورسٽي. فهرست: جماليات جي اهميت ۽ تعريف ــــ شاعري ۽ جماليات ــــــ جماليات
جا مختلف روپ ــــــ سنڌي ۾ جماليات جو مختصر جائزو ــــــــ (سچل تائين) ــــ سچل
جي شاعري ۾ جماليات ـــــــــ(الف) سچل جي شاعريءَ تي سرسري نظر ــــــــ (ب) طبعي
جماليات ــــــــــــ (ت) جسماني جماليات ــــــــ (ٽ) اخلاقي جماليات
ـــــــــــــ (ج) روحاني جماليات.
3 ــــ
آغا غلام نبي صوفي جون ادبي خدمتون / احسان الله ڀٽو ــــــــ ايم اي. سنڌي لاءِ
مونو گراف.سال 1965ع 33 س. م.؛ 52 ص. مملوڪه: انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي، سنڌ
يونيورسٽي. (آغا صوفي جي ڪتاب ”سچل سرمست“ تي هن مونوگراف ۾ هڪ مڪمل باب ص. 10 کان 37 تائين لکيل آهي)
4 ــــ
سنڌ ۾ اردو (ڪلهوڙون اور تالپورون تڪ)/محمد ابراهيم ڀٽو .ــــــــ ايم اي. اردوءَ
لاءِ لکيل مونو گراف.سال 1964ع 33 س. م.؛ 105 ص. مملوڪه: انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي،
سنڌ يونيورسٽي. (سچل سرمست متعلق حوالو ص. 81 کان 85 تائين)
5 ـــ
نانڪ يوسف جي سنڌي شاعري/ جمن. ــــــــ ايم.اي. سنڌي لاءِ مونو گراف.سال 1966ع 33
س. م. ؛ 42 ص. مملوڪه: سنڌالاجي، سنڌ يونيورسٽي. (هن مونوگراف ۾ اڪثر جڳهن تي سچل
سرمست جو ذڪر آيل آهي.)
6 ــــ
بياض مثنويات سچل/ عطا محمد حامي خيرپوري. سن 1955ع 20 س. م. ؛ 73
ص. مملوڪه: پروفيسر عطا محمد حامي، سوهو قناصره، خيرپور. ڪيفيت: هي بياض اصل ۾ سچل سرمست جي همعصر محمد پناهه سومرو راڻيپوري (متوفي 1270هه) جو لکيل هو. جتان ڪنهن ڪرم علي فقير نامي شخص لاٿو
هو. ان بياض تان پروفيسر حامي صاحب هي مثنويون لاٿيون. حامي صاحب انهيءَ بياض کي
پروفيسر محبوب علي چنا جي بياض سان به ڀيٽيو هو. هن بياض ۾ درد نامه، تار نامه،
عشق نامه، گداز نامه، ۽ راز نامه مثنويون درج ٿيل آهن.
7 ــــ
رهبر نامو /مترجم عطا محمد حامي .ــــــــــــــــ سن 5 جنوري 1659ع 23 س. م. ؛ 64
ص. مملوڪه: محمد علي حداد، خيرپور ڪيفيت: سچل سرمست جي فارسي مثنوي جو هي منظوم سنڌي ترجمو حامي
صاحب 1959ع ۾ ڪيو. مگر هيءَ مثنوي اڃان مڪمل طور شايع نه ٿي سگھي آهي. سيپٽمبر
1965ع جي نئين زندگي ۾ هن جي صرف پهرين قسط شايع ٿي.
8 ــــ
خيرپور جي ميرن جو ادب، سياست ۽ ثقافت ۾ حصو/ پروفيسر عطا محمد حامي .
ــــــــــــ ڊي. فل. لاءِ ٿيسز سال 1977ع 29 س. م. ؛ 791 ص. مملوڪه: سنڌ
يونيورسٽي، سنڌالاجي. (حامي صاحب جي هن تحقيق مقالي جي 629 ــــ 630 صفحن تي سچل سرمست جو ذڪر ڪيل آهي.)
9 ــــ سچل سرمست جي فارسي شاعري / پروفيسر عطا محمد حامي ــــــــ ريڊيو پاڪستان حيدرآباد تان نشر
ڪيل تقرير. سن 1967ع 33 س. م. ؛ 5 صفحا. (هيءَ تقرير پروفيسر عطا محمد حامي سن
1967ع جي ڪنهن تاريخ تي پڙهي هئي. هن ۾ سچل سرمست جي فارسي ڪلام جو تعارف ۽ خوبين
جو ذڪر آهي.)
10 ــــ
خيرپور جي ادبي تاريخ / حاجي محمد حداد ــــــــــــ ــــــــ ايم.اي. سنڌي لاءِ
ٿيسز. سال 1959ع 33 س. م. ؛ 77 ص. مملوڪه: سنڌالاجي سنڌ يونيورسٽي حيدر آباد.
(مرتب وٽ موجود قلمي نسخي جي صفحي 117 کان 134 تائين سچل سرمست جو ذڪر ۽ ڪلام درج آهي.)
11 ــــ
خيرپور رياست جي شاعرن جي مرثيه گوئي/ محمد علي حداد ــــــــــــ ــــــــ
ايم.اي. سنڌي لاءِ مونوگراف. سال 1969ع 27.5 س. م. ؛ 97 ص. مملوڪه: انسٽيٽيوٽ آف
سنڌالاجي. (سچل سرمست متعلق حوالو 21 کان 43، ۽ 47 کان 53 صفحن تي ڏنل آهي.)
12 ــــ
ميان صاحب ڏني فاروقيءَ جو ڪلام./ علي ڏنو لعل بخش سوهو ـــــ ــــــــ ايم اي.
سنڌي لاءِ لکيل مونو گراف.سال 1973ع. 29 س. م. ؛ 85 ص. مملوڪه: انسٽيٽيوٽ آف
سنڌالاجي، سنڌ يونيورسٽي. (سچل سرمست جو ذڪر 59 کان 60 صفحن تي ۽ اڪثر ٻين جڳهين تي
به آيل آهي.) [2]
سچل جي ڪلام تي ڇپيل مواد
13 ــــ سچل سرمست (تقرير) هادي بخش لاڙڪ.ـــــــــــــــ ريڊيو پاڪستان حيدرآباد تان
نشر ٿيل تقرير. مؤرخه 13مارچ 1969ع. قلمي صفحا؛ 8 مملوڪه: هادي بخش لاڙڪ، خيرپور
ميرس. 14 ـــ سپاسنامه / هادي بخش لاڙڪ.ــــــــــــــــــ سن 1960ع کان 1980ع
تائين سچل سرمست جي ورسيءَ جي موقعي تي پڙهيل سپاسنامن جو فائيل.
15 ــــ
سردار بهادر محمد بخش ڪوجھي جون سماجي ۽ ادبي خدمتون. مس مختيار شيخ. ـــــ ايم ــ
اي. سنڌي لاءِ مونوگراف. سال 1971ع 31 س. م. ؛ 79 ص. مملوڪه: انسٽيٽيوٽ آف
سنڌالاجي، سنڌ يونيورسٽي. (حواله صفحو 4)
16 ـــ
تذڪره مخاديم کهڙا. / مخدوم الله بخش. ـــــ کهڙا. قلمي ؟ س. م. ؛ ؟ ورق مملوڪه:
سنڌ يونيورسٽي لائبريري. (هن فارسي تصنيف ۾ سچل سرمست جو حوالو درج آهي.)
17 ـــ
تاريخ آئينه جھان نما/ مخدوم محمد عاقل ثالث. ـــــــ کهڙا. ؟ س. م. ؛ ؟ ورق
مملوڪه ؛ مخدوم نيڪ محمد، کهڙا. (هن فارسي تصنيف جي صفحي تي سچل سرمستجو ذڪر آيل آهي.)
18 ــــ
قائم فقير ۽ ٻين جي ڪلام جو بياض. علي نواز مسڪين ۽ ٻيا . ــــــــ سن 1334 هه
(1912ع) 55 س. م. ؛ 54 ورق مملوڪه ؛ محمد علي حداد ـــ خيرپور ميرس. هن ڪتاب ۾ سچل سرمست جي هڪ سنڌي مرثيه جا 50 بند ۽ عبدالقادر جيلاني
جي شان ۾ هڪ منقبت لکيل آهي.
19 ـــ
فارسي بياض/ نظر محمد معشوق ــــــ سن 1898ع 30 س. م. ؛ 141 ورق مملوڪه: غلام علي
مغل. شڪارپور هن بياض ۾ سچل سرمست جون هيٺيون ٽي مثنويون متنازعه بحر طويل لکيل آهن. 1 ـــ راز نامه
2 ـــ عشق نامه 3 ــــ رهبر نامه. هن بياض کي شڪارپور جي ساڪن ’نظر محمد، سگ دراز‘
لکيو آهي ۽ عبدالغفور نالي هڪ شڪارپور صاحب جلد بندي ڪئي آهي.
20 ـــــ
سچل ڪوئز/ ميمڻ عبدالغفور سنڌي ــــــ لاڙڪاڻو. سن 1981ع 81 س. م. ؛ 75 ص فهرست:
ڀاڱو پهريون ـــــ سچل سرمست جا جلد امجد. 2 ـــ سرمست آهي. 3 ـــ سوانح حيات. 4 ـــ
سچل سرمست جو ڪلام. ڀاڱو ٻيو ــــــــ سچل سرمست جا سوانح نگار؛ 1 ـــ آغا صوفي 2
ــ ڄيٺمل پرسرام 3 ـــ خانبهادر محمد صديق ميمڻ 4 ـــ ڊاڪٽر عطا محمد حامي 5 ـــ
ڊاڪٽر ميمڻ عبدالمجيد سنڌي 6 ـــ رشيد احمد لاشاري 7 ــ سردار بهادر محمد بخش
ڪوجھي فقير 8 ـــ عثمان علي فقير 9 ـــ فقير نانڪ يوسف 10 ـــ فقير هدايت علي نجفي
تارڪ 11 ـــ قاضي علي اڪبر درازي 12 ـــ ڪلياڻ آڏواڻي 13 ــ لطف الله بدوي 14 ـــ
لعل چند امر ڏنو مل 15 ــ مخدوم الله بخش کهڙوي 16 ـــ مرزا علي قلي بيگ 17 ــــ
مولانا دين محمد وفائي 18 ـــ مولوي صادق راڻيپوري 19 ـــ ميمڻ عبدالغفور سنڌي 20
ـــ نماڻو فقير ڀاڱو ٽيون؛ سچل سرمست رحمت الله هفت زبان شاعر. ڀاڱو چوٿون؛ متفرقه
؛ 1 ـــ بيت 2 ــ جھولڻو 3 ـــ چشتي 4 ــ چلو 5 ــ سنت 6 ــ فرقو 7 ــ درازا 8 ــ
ديوان 9 ـــ سر مست 10 ــ سماع 11 ــ سهروردي 12 ـــ شريعت 13 ـــ طريقت 14 ـــ 15
ــــ قادري ـــ 16 ـــ ڪافي ــــــ 17 ـــ گھڙولي 18 ـــ مثنوي 19 ـــ مخدوم 20
ـــ مرثيو 21 معرفت 22 ــ نقشبندي 23 ـــ وجد 24 ـــ وحدت 25 ــ همه از اوست 26
ـــ همه اوست (ڇپائيءَ لاءِ بلڪل تيار ڪاپي مون عبدالغفور صاحب کان ملي.)
21 ـــــ
اڻويهين صدي جا نثر نويس / ميمڻ عبدالغفور سنڌي ــــــــــ ڊي. فل. لاءِ تيار
ٿيندڙ ٿيسز. 28 س. م. ؛ 800 ص (تخمينا) مملوڪه ؛ ميمڻ عبدالغفور سنڌي ــــــ
لاڙڪاڻو. (حوالو: ص 159 ـــ 160)
22 ـــ
خيرپور ضلع جي ادبي تاريخ ۽ ثقافت/ عزيز الله ميمڻ ـــــ ڊي. فل. لاءِ تيار ٿيندڙ
ٿيسز. سال 1980ع 28 س. م. ؛ 712 ص مملوڪه: انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي، سنڌ يونيورسٽي.
(حوالو: 249، 326، ـــ 327، 361، 366، ۽ 367 ص)
23 ـــ
نامعلوم سچل سرمست ۽ ان جي همعصر شاعرن جي
ڪلام جو بياض/ نامعلوم 22.5 س. م. ؛ 256 ص مملوڪه: پبلڪ لائبريري خيرپور. ڪيفيت:
هن بياض ۾ ڪل 24 شاعرن جون ڪافيون شامل ٿيل آهن؛ جن ۾ شاهه، روحل، بلا شاهه، شاهه
حسين، گھرام، گل محمد، نانڪ، مراد فقير، خير محمد وغيره جا نالا خاص طور سان ذڪر
جوڳا آهن، سموري ڪلام تي ڪو سن وغيره لکيل ڪو نه آهي. هن بياض ۾ سچل سرمست جون 147 سنڌي ڪافيون ۽ 111 سرائڪي ڪافيون، 12
اردو غزل ۽ ڪافيون ۽ 7 فارسي غزل درج آهن. انهن مان پنجن فارسي غزلن ۾ ’سچو‘ ۽
’ڏنو‘ تخلص ڪتب آندل آهي ۽ باقي ٻن غزلن ۾ ’خدائي‘ تخلص استعمال ٿيل آهي.
24 ــــ
بيدل ۽ ٻين جي ڪلام جو بياض/ نامعلوم ــــــــــ 19.5 س. م. ؛ 132 ورق مملوڪه:
محمد علي حداد، خيرپور ميرس. ڪيفيت: هن ڪتاب ۾ ڪٿي ڪاري مس سان ۽ ڪٿي پينسل سان
لکيو ويو آهي. هن بياض ۾ تعويذات ۽ طبي نسخن کان علاوه سچل، عثمان يوسف، خير محمد
۽ بيدل فقير جو ڪلام به لکيل آهي. بيدل فقير جو ڪلام گھڻي قدر آهي. سچل سرمست جون ڪافيون لکيل آهن.
ـــ سچل سرمست جون ڪافيون/ نامعلوم ص مملوڪه: محمد پناهه ڦرڙو. ضلع
نوابشاهه
25 ـــ سچل سرمست جي مثنوين جي منظوم ترجمي جو
بياض/ هادي بخش، فقير سگ دربان دراز شريف. سن ؛ 1914ع 33 س. م. ؛ 77 ص مملوڪه:
غلام علي مغل، دادوائي روڊ، شڪارپور ڪيفيت: هي بياض هادي بخش فقير شڪاپوريءَ جي
دوست غلام مصطفيٰ جي هٿ جو لکيل آهي. هن بياض ۾ سچل سرمست جي هيٺين پنجن فارسي
مثنوين جو منظوم ترجمو سنڌيءَ ۾ ٿيل آهي. 1 ـــ راز نامه 2 ـــ عشق نامه 3 ــــ
رهبر نامه .4 ــ گداز نامه 5 ـــ درد نامه. هر مثنوي جي آخر ۾ فقير هادي بخش مرحوم
جي ترجمي ڪرڻ جي تاريخ ۽ وري فقير غلام مصطفيٰ جي نقل اتارڻ جي تاريخ جو تفصيل به
ڏنل آهي.
26. A HISTORY OF KHAIRPUR DISTRICT/ MUHAMMAD ALI HADDAD – KHAIRPUR: 1976 33 c. m.; 96 p In Possession of: Muhammad Ali Haddad; KHAIRPUR (Ref: on pp: 20; 23; 43; 65; 67 and 79)
27. THE DEVELOPMENT OF PERSIAN MATHNAY/Muhammad Zamiruddin Sabir
– Monograph written for M.A Persian. 1973. 29 c. m.; 84 p In Possession:
Institute of sindhology; Sindh University. (Ref: p-71 to 73)
28. SACHAL SARMAST AND HIS PERSIAN GHAZALS/ Shabir Ahmed syed –
Monograph written for M.A Persian. 1960. 34 cm; 48p. In Possession: Institute
of sindhology; Sindh University. Contents: Preface-Introduction-
biographical-sachal sarmast and his Persian Ghazals. Chapt 1 Domain of his
Ghazals chapt 2 Distinctive certibution of Sachal sarmast to Persian Ghazals.
Chapt 3 Mysticism and his Persian Ghazals. Chapt 4 A critical appreciation of
his Ghazals [3]
29 ــــ سچل سرمست/ مرتب؛ آغا غلام نبي گل حسن صوفي ــــــ شڪارپور
ڀوراڻي رام اليڪٽرڪ پريس شڪارپور. 1933ع. 22.5 س. م. ؛ 843 ص فهرست: درازن جي
فاروقي خاندان جو شجرو ــــ صورتخطيءَ ۾ انقلاب ـــــ يادگار ــــــ هڪ نظر
هيڏانهن ـــــ شڪريه ــــ سنڌ ملڪ ۾ علم جي بيقدري ــــــــــ سچل سرمست جو فارسي
شعر ـــــــ فقيري ۽ شاعري ـــــــ شاهه ڀٽائيءَ ۽ سر مست درازي ــــــــ تصوف ۽
ويدانيت ــــــ حيات سرمست ــــــــ راڳ ـــــــ ڪلام سرمست. (آغا صوفي مرحوم
پنهنجي مرشد سان والهانه عقيدت جو مظاهرو ڪندي خوب پاڻ ملهايو آهي. ايستائين جو هن
ڪتاب جي باب شاهه ڀٽائي ۽ سرمست درازيءَ جي رد ۾ لطف الله بدوي مرحوم پنهنجي مشهور
تصنيف تذڪره لطفي ڀاڱو پهريون ۾ شاهه ۽ سچل جو موازنو ڪيو آهي.)
30 ـــ
سچل جا بيت/اداره سچل سرمست ڪاليج حيدرآباد؛ سچل سرمست ڪاليج حيدرآباد؛ 22 س. م. ؛
184 ص (سچل سرمست ڪاليج جي اداره طرفان شيخ رحيم بخش مرحوم جي اهتمام هيٺ هي بيت
شايع پئي ٿيا. غالبا سچل سرمست جو رسالو انهيءَ اهتمام سان شايع ڪيو وڃي ها مگر
شيخ صاحب جي وفات سبب اشاعت جو سلسلو بند ٿي ويو.)
31 ـــــ
رسالو سچل سرمست (سنڌي)/ مرتب؛ عثمان علي انصاري ــــــــــــ حيدرآباد؛ سنڌي ادبي
بورڊ، سنڌ يونيورسٽي پريس حيدرآباد. پهريون ڇاپو. 1958ع. 22 س. م. ؛ 429 ص فهرست:
عرض ِحال ـــــــــــ مقدمو ـــــــــــ وحدت نامو ـــــــــــ حقيقت سسئي
ـــــــــــ نوري ـــــــــــ مارئي ـــــــــــ مومل راڻو ـــــــــــ بيت پورب
جا ـــــــــــ بيت روجھن جا ـــــــــــ سارنگ ـــــــــــ هير رانجھو
ـــــــــــ جوڳ ـــــــــــ مالڪوس ـــــــــــ متفرق ڪلام
32 ـــ
رسالو سچل سرمست /مرتب؛ عثمان علي انصاري ــــــــــــ حيدرآباد؛ سنڌي اديبن جي
سهڪاري سنگت. افرو ايشيا پرنٽنگ پريس. ڪراچي. 1978ع 21.3 س. م. ؛ 0 +388 ص (ناشر
طرفان ’گذارش‘ کان سواءِ باقي سمورو متن ادبي بورڊ واري رسالي جو عڪس آهي.)
33 ـــ
داستان وڏو، رسالو سچل سائينءَ جو / مرتب؛ ميان در محمد ۽ مسٽر هيمراج ۽ ٻيا
ـــــــــــ شڪارپور؛ پوڪر داس ٿانور داس تاجر ڪتب آريه آسٽيم پريس لاهور. 1910ع.
25 س. م. ؛ 2+16+30 ص (هن ڪتاب جا پهريان ٻه صفحا ’ٽائيٽل‘ ۽ ’شڪراني‘ لاءِ مخصوص
آهن. بعد ۾ سورهن صفحن تي ڪتاب ۾ ڏنل ڪافين جا منڍ فهرست طور ڏنل آهن ۽ باقي 304
صفحن تي سچل سرمست جون سنڌي، سرائڪي ۽ اردو ڪافيون ۽ سي حرفيون ڏنل آهن. هر ڪافيءَ
جي نمبر سان گڏ ڪافيءَ جي سُر جو نالو به ڏنو ويو آهي.)
34 ـــــ
ڪلام حضرت سچل سرمست/ مرتب؛ ڊاڪٽر نواز علي شوق ـــــــــــ ڪراچي: ڪافي پبليڪيشن.
حامد ناز پريس ڪراچي. 1981ع. 22 س. م. ؛ 60 ص (هن ڪتاب ۾ جيڪي 82 سنڌي ۽ 33 سرائڪي
چونڊ ڪافيون ڏنيون ويون آهن، سي زياده تر خيرپور پبلڪ لئبريري واري قلمي نسخي ۽
چند قلمي نسخن جي آڌار تي ڏنل آهن. ڪافين کان اڳ شوق صاحب تعارف طور ٻه اکر ۽
مقدمو به لکيو آهي.)
35 ــــ
انتخاب ڪلام سچل سرمست / مرتب؛ قاضي علي اڪبر درازي ــــــــ روهڙي: قاضي علي اڪبر
درازي. انقلاب پرنٽنگ پريس سکر. 1972ع. 17.5 س. م. ؛ 50 ص (21 صفحن تائين مرتب جا
مضمون آهن. باقي صفحن تي سچل سرمست جا بيت ۽ ڪافيون درج آهن.)
36 ـــــ
تار نامو/ ترجمو؛ قاضي علي اڪبر درازي . ـــــــ خيرپور: سچل سرمست ڪوآپريٽو
اڪيڊمي لميٽيڊ. اتحاد پريس سکر. 1963ع. 2.5 س. م. ؛ 24 ص (فارسي مثنوي تار نامه جي
سامهون نثر ۾ سنڌي معنيٰ ڏنل آهي.)
37 ــــ
ديوان خدائي./ ترجمو؛ قاضي علي اڪبر درازي. ــــــــــــــــــ روهڙي: قاضي، علي
اڪبر درازي. ٻيو ڇاپو 1979ع. 21.5 س. م. ؛ 16 ص (ڊاڪٽر عبدالمجيد ميمڻ صاحب جو
مضمون ’تاثرات‘ ۽ قاضي صاحب جي مضمون ’شهنشاهه عشق‘ سان گڏ سچل سرمست جا 9 فارسي
غزل سنڌي نثر ۾ معنيٰ سميت ڏنل آهن.)
38 ــــ
درد نامو/ ترجمو؛ قاضي علي اڪبر درازي.ـــــــــــــ خيرپور: سچل سرمست ڪوآپريٽو
اڪيڊمي لميٽيڊ. اسٽينڊرڊ پريس سکر. 1963ع. 21.5 س. م. ؛ 16 ص (فارسي متن جي سامهون
واري صفحي تي سنڌي نثر ۾ ترجمو ڏنل آهي.)
39 ــــ
راز نامو معه ديوان خدائي/ ترجمو قاضي علي اڪبر درازي.ــــــ خيرپور: سچل سرمست
ڪوآپريٽو اڪيڊمي لميٽيڊ. اسٽينڊرڊ پريس سکر. 1968ع. 21.5 س. م. ؛ 80+154 ص
(پهريائين راز نامه جا 922 اشعار ۽ 9 غزل ديوان خدائي جا 80 صفحن تي درج آهن. بعد
۾ 159 صفحن تي فارسي متن جو سنڌي نثر ۾ ترجمو ڏنل آهي.)
40 ــــ
رهبر نامه. / ترجمو؛ قاضي، علي اڪبر درازي. ــــ خيرپور ميرس: سچل سرمست ڪوآپريٽو
اڪيڊمي. اتحاد پريس سکر. 1964ع. 21.5 س. م. ؛ 2+ 77 ص (522 اشعار جي هن فارسي
مثنوي جو متن هڪ صفحي تي درج آهي ۽ ان جي سامهون واري صفحي تي سنڌي نثر ۾ ترجمو
ڏنل آهي.)
41 ـــ
عشق نامه / ترجمو؛ قاضي علي اڪبر درازي. ــــ خيرپور ميرس: سچل سرمست ڪوآپريٽو
اڪيڊمي لميٽيڊ. اتحاد پريس سکر. ڇاپو پهريون 1962ع. ڇاپو ٻيو 1975ع. (قاضي صاحب
سچل سرمست جي اشعار جو سنڌي نثر ۾ ترجمو به ڏنو آهي.)
42 ـــ
گداز نامه / ترجمو؛ قاضي علي اڪبر درازي. ــــ خيرپور: سچل سرمست ڪوآپريٽو اڪيڊمي
لميٽيڊ. اتحاد پريس سکر. 1962ع.. (مثنوي جو سنڌي نثر ۾ قاضي صاحب ترجمو به ڏنو آهي.)
43 ــــ
سچل جو رسالو (سنڌي ۽ سرائڪي)/ مرتب؛ رشيد احمد لاشاري . ــــــــــ حيدرآباد؛ آر.
ايڇ. احمد اينڊ برادرس. اسٽينڊرڊ پريس حيدرآباد. 1958ع. 22 س. م. ؛ 16+308+108 ص.
(هن ڪتاب ۾ 16 صفحن تي سچل سرمست جي سوانح 308 صفحن تي سنڌي ڪلام ۽ 108 صفحن تي
سچل سرمست جو سرائڪي ڪلام ڏنو ويو آهي.)
44 ــــ
رسالو سچل سائين جو./ مرتب؛ مرزا علي قلي بيگ حيدرآبادي. ــــــــــــــ سکر؛
ماستر هريسنگ بوڪ سيلر. ابو العلائي پرنٽنگ پريس آگرهه. پهريون ڇاپو، 1902ع. 24 س.
م. ؛ 384 ص (هن رسالي ۾ 23 صفحن تي ديباچو ۽ سوانح درج آهي. فهرست 54 صفحن تي
مشتمل آهي. باقي صفحن تي سچل سرمست جون 1340 ڪافيون ڏنل آهن، جيڪي سنڌي، سرائڪي ۽
اردو ۾ آهن.)
45 ـــــ
رسالو ميان سچل فقير جو (ڀاڱو ٻيو)./ مرتب؛ مرزا علي قلي بيگ؛ صاحب اسسٽنٽ ڊپٽي
ايجوڪيشنل انسپيڪٽر حيدرآباد. ــــــــــــ سکر؛ هريسنگ پبلشر ۽ تاجر ڪتب. مصطفيٰ
ئي پريس لاهور. ڇاپو پهريون. 1903ع. 24 س. م. ؛ 140 ص (ليٿو پريس لاءِ هي ڪتاب
قنبر علي شاهه سکر واري لکيو. هن ۾ سچل جون ڏهه سي حرفيون، ڏوهيڙا پنجابي ـــ مرغ
نامو ــــ وحدت نامو ــــ سسئي، مارئي، مومل، نوري، تماچي، روجھن، پورب، حقيقت ۽
جھولڻو بابت بيت ڏنل آهن.)
46 ــــــ
تحفئه سچل./ مولف؛ مولوي محمد عظيم. ـــــــــــ شڪارپور؛ مولوي محمد عظيم اينڊ
سنز. محمدي پريس شڪارپور. 1972ع. 17.5 س. م. ؛ 20 ص
47 ـــــ
سچل جو ڪلام عرف عاشقي الهام./مرتب؛ نماڻو فقير.ــــــ بڙودا: نماڻو فقير بي وطن.
سنڌ پرنٽنگ پريس بڙودا. 1952ع. 24 س. م. ؛ 500+46 ص. فهرست: انتساب.ـ ـــــــــ ٻه
اکر ـــــــــ تصوف ـــــــــ تفصيلوار باب (1 ـــــــــ عجزِ نيزاري ـــــــــ 2.
مرشد جي محبت ـــــــــ ستگر مهما 3. عاشقي آلاپ ـــ اُڪير ـــــــــ 4. فراق
ـــــــــ 5. عاشقن جو مذڪور ـــــــــ 6. روحاني رهبري هدايت ـــــــــ 7. عشق،
درد ـــــــــ 8. معرفت، پاڻ سڃاڻ ـــــــــ 9. وصال، ديدار ـــــــــ 10. وحدانيت،
هيڪڙائي ـــــــــ 11. حيرت، عبرت ـــــــــ 12. صوفي ـــــــــ 13. سي حرفيون
ـــــــــ 14. سنڌي ڏوهيڙا ـــــــــ 15. پنجابي ڏوهيڙا ــــــــــــ فهرست. شڪريه
ـــــــــ ڌڻي در وينتي ـــــــــ التجا ـــــــــ مهاڳ (عاشق الله سچل سرمست) متن
ـــــــــ ڏکين اکرن جي معنيٰ. (ڪاري/ ڳاڙهي ٻه رنگي ڇپائي سان هن دلڪش ڪتاب ۾ سچل
سرمست جون 700 سنڌي ۽ سرائڪي ڪافيون. 5 سي حرفيون. 131 سنڌي بيت ۽ 53 پنجابي
(سرائڪي) بيت ڏنل آهن. هي ڪتاب سچل سرمست جي اصل شڪارپوري مريدياڻي رڪي ٻائي عرف
نماڻو فقير جو پنهنجي مرشد سان والهانه عقيدت جو هڪ عمدو مثال آهي.) [4]
سچل جي سوانح ۽ ڪلام تي
تحقيق وارا ڪتاب
48 ـــــ
سچل./ ليکڪ؛ ڪلياڻ آڏواڻي. ـــــــــــــــــــــ بمبئي: ڪلياڻ بي آڏواڻي، پروفيسر
جئه هنڌ ڪاليج، دولت پرنٽنگ پريس. 1954ع 7.5 س . م. ؛ 132 ص. فهرست: سچل صاحب جي
حياتيءَ جو احوال. ــــــــــ سچل صاحب جي صورت، سيرت ۽ مذهب. ــــــــــ سچل جو
رهبر عطار. ــــــــــ سچل جو طالب نانڪ يوسف. ــــــــــ سچل امن ۽ آزاديءَ جو
امير. ــــــــــ سچل جو عاشقانو ڪلام. ــــــــــ سچل جو رندي ڪلام. ــــــــــ
سچل جو تمثيلي ڪلام.ــــــــــ سچل جو جوڳين سان عشق. ــــــــــ سچل جي مرشد لاءِ
محبت. ــــــــــ سچل جي ڪلام ۾ شاهه وارا مضمون. ـــــــــ ملا ۽ قاضي.
ــــــــــ سچل جو سرائڪي، اردو ۽ پارسي ڪلام ــــــــــ سچل جو نظم ۽ ٻولي. (سچل
سرمست تي بنيادي تحقيق واري تصنيف آهي.)
49 ــــ
سچل سونهارو./ مرتب؛ اسماعيل خواجه، ڊائريڪٽر انفرميشن.ـــــــــــــ حيدرآباد:
اطلاعات کاتو مغربي پاڪستان. گورنمينٽ پريس ڪراچي. 1963ع. 23.س. م. ؛ 82. ص.
فهرست: نذرانو (اسماعيل. ايس خواجه ) .ــــــــ سچل سرمست جو نظريهء ڪائنات
(مولانا غلام محمد گرامي) .ــــــــ سچل سرمست (رحيم داد خان مولائي شيدائي)
.ــــــــ سچل ۽ شاهه (مير شفيع احمد علوي) .ــــــــ سچل جو عارفانه ڪلام(رحيم
بخش ميمڻ) .ــــــــ مستيءَ جو مهراڻ (سليم هالائي) .ــــــــ انساني عظمت جو
علمبردار (سرور علي سرور) .ــــــــ سڳورو سرمست (مولانا عبدالڪريم چشتي)
.ــــــــ درويش درازي (شاڪر مصطفيٰ) .ــــــــ سچل جو مجازي ڪلام (ميمڻ عبدالمجيد
سنڌي) .ــــــــ سچل جون ڪافيون (نثار بزمي) .ــــــــ گداز نامه (مترجم: حامي
خيرپوري) .ــــــــ عارف بالله (حافظ محمد احسن چنه)
50 ـــ
سچل سارو سچ./ مرتب؛ فقير احمد بخش بدوي .ــــــــ شڪارپور: محل پبليڪيشن.
اسٽينڊرڊ پريس، سکر. 1972ع. 12.س. م. ؛ 96. ص. فهرست: ٻه اکر.ــــــــ سچل سارو
سچ.ــــــــ داستان عمر مارئي.ــــــــ داستان سسئي پنهون .ــــــــ داستان سهڻي
ميهار .ــــــــ داستان ليلان چنيسر .ــــــــ داستان مومل راڻو.ــــــــ داستان
هير رانجھو.ــــــــ داستان جوڳ.ــــــــ متفرقه ڪلام .ــــــــ ابيات. (ليٿو تي
ڇپيل هي پاڪيٽ سائيز ڪتاب سچل جي سوانح ۽ منتخب ڪلام سبب چڱو معلوماتي آهي.)
51 ـــــ
سرمست.ــــــــ/مرتب؛ تنوير عباسي.ــــــــ خيرپور : سچل سرمست يادگار ڪميٽي. ڪمرشل پريس. سکر.
1981ع. 22. س. م. ؛ 95. ص. ؛ 25 تصويرون فهرست: پنهنجي طرفان (تنوير عباسي). سچل
سرمست يادگار ڪميٽي تعارف ۽ پس منظر (هادي بخش لاڙڪ). شاعري (شمشير الحيدري، امداد
حسيني، قاضي علي اڪبر، استاد بخاري، نواز علي شوق، قطب الدين تاب، مختيار ملڪ،
نظام الدين زائر.) سچل جي شاعريءَ ۾ محبوب جو تصور (ڊاڪٽر غلام علي الانا). آغا
صوفيءَ وارو سچل سرمست جو رسالو (ڊاڪٽر عبدالڪريم سنديلو). ڪجهه غلط رايتون (داڪٽر
عطا محمد حامي). وحدت ۽ ڏاهپ (ڊاڪٽر الهداد ٻوهيو). حضرت سچل سرمست (قاضي علي اڪبر
درازي). سچل سرمست جي ڪلام سان ڪيل زيادتين جا ڪجهه مثال (ڊاڪٽر نواز علي شوق) سچل
جو مڪتب خيال ۽ ڪردار (رشيد ڀٽي). (سن 1980ع ۾ سچل سرمست جي عرس جي موقعي تي درازن
۾ پڙهيل مقالن ۽ شعرن جو مجموعو.)
52 ـــــ
سونهارو سچل/لالچند امر ڏنو مل جگتياڻي .ـــــــــ حيدرآباد: سنڌي ساهت سوسائٽي.
ڪراچي پرنٽنگ ورڪس، ڪراچي. 1916ع. 18. س. م. ؛ 4+36. ص. (هي ڪتاب سنڌي ساهت
سوسائٽي جي ٽين ورهه جو ٽيون ۽ چوٿون ماهوار رسالي (مارچ ـــ اپريل 1916ع) طور
شايع ٿيو. هن ۾ سچل سرمست جي ڪلام جي اپٽار دل نشين انداز سان ڪيل آهي.)
53 ــــ
شاهه، سچل، سامي (هڪ مطالعو)/ محمد ابراهيم جويو .ــــــــــ حيدرآباد: سنڌي اديبن
جي ڪوآپريٽو سوسائٽي لميٽيڊ. سردار پرنٽنگ پريس، حيدرآباد. 1978ع. 21.5. س. م. ؛
84. ص. هن ڪتاب ۾ شاهه صاحب جي ولادت 1689ع کان ساميءَ جي مرتي 1850ع تائين واري
دؤر جو سياسي، مذهبي ۽ تمدني صورتحال جو جائزو ورتو ويو آهي.)
54 ــــ
سچل سرمست/ ڄيٺمل پرسرام گلراجاڻي.ـــــــــ حيدرآباد: نئين سنڌي لئبريري.ڀارتواسي
پريس حيدرآباد. 1922ع. 18.5. س. م. ؛ 2+110+2. ص. فهرست: سچل سرمست.ـــــــــ تولد
يا ڄم .ـــــــــ اصل نسل.ـــــــــ ٻالپڻ يا جواني .ـــــــــ سچل فقير جو
تغيره.ـــــــــ مذهبي چٽاڀيٽي.ـــــــــ منصور.ـــــــــ سچل صوفيءَ جا
اصول.ـــــــــ پاڻ سڃاڻڻ ۽ نفي اثبات.ـــــــــ همه اوست .ـــــــــ
طلسم.ـــــــــ ذات ۽ صفت.ـــــــــ پڇاڙيءَ جي زندگي. سچل جو ڪلام، ڀاڱو
پهريون.ـــــــــ اسين آهيون ڇا.ـــــــــ؟ سچل جو ڪلام ڀاڱو ٻيو. وحدت ۽
حيرت.ـــــــــ سچل جو ڪلام ڀاڱو ٽيون. عاشق مڙس منصور.ـــــــــ سچل جو ڪلام ڀاڱو
ڇوٿون. مسڪيني ۽ بندگي.ـــــــــ سچل جو ڪلام ڀاڱو پنجون. گفتا.ـــــــــ سچل جو
ڪلام ڀاڱو ڇهون. اڙدو ۽ سرائڪي غزل.ـــــــــ (هن ڪتاب کي مرزا قليچ بيگ درست ڪيو
هو، جيئن مهاڳ ۾ مصنف خود اقرار ڪيو آهي. ڪلام جي متن هيٺان حاشيءَ ۾ ڪجهه ڏکن
لفظن جي معنيٰ به ڏنل آهي.)
55 ــــ
سرمست درازي./ پروفيسر محبوب علي چنا.ـــــــــ حيدرآباد: سچل سرمست اڪيڊمي
لميٽيڊ. قرآن پريس حيدرآباد. 1964ع. 22.5×13.5.
س. م. ؛ 28. ص. (هن ڪتابڙي ۾ محبوب علي چنا مرحوم سچل سرمست جي سوانح ۽ ڪلام تي
عالمانه نظر وڌي آهي.)
56 ــــ
منصور ثاني سچل سرمست./ مرتب؛ پروفيسر عطا محمد حامي.ـــــــــــ ڪراچي: پاڪستان
پبليڪيشنز. انٽر نيشنل پريس ڪراچي. 1964ع. 24.5. س. م. ؛ 14+202. ص ؛ 26 فوٽو
فهرست: ٻه اکر (رفيق خاور).ــــــــ حرف اول (حامي) .ــــــــ عقيدت جا گل (شيخ
اياز، تنوير عباسي، لطف الله بدوي، پروفيسر شيخ راز ۽ احمد خان واصف).ــــــــ
مقدمو (حامي).ــــــــ چونڊ مضمون: سچل سرمست جو خاندان (محمد يعقوب
چانگ).ــــــــ سچل سرمست جي حياتي (پروفيسر لطف الله بدوي).ــــــــ سچل سرمست جي
سوانح حيات (عبدالحق زيب عاقلي).ـــــــ درازن جو ديدار (قلندر بخش نثار) سچل
سائين جا ادبي تبرڪات (قاضي علي مردان).ــــــــ سچل سرمست (پير علي محمد
اظهر).ــــــــ سچل سرمست منصور ثاني (شيخ عبدالرزاق راز).ــــــــ سچل سرمست سنڌ
جو منصور (مولوي محمد صادق).ــــــــ سچل سرمست جون تصنيفون (فقير رجب علي
درازي).ــــــــ سچل سائينءَ جا سوانح نگار (خورشيد احمد علوي).ــــــــ سچل بابت
هڪ غلط روايت (مولوي محمد صادق).ــــــــ سچل سرمست جي عظمت (شيخ اياز).ــــــــ
سچل سائين جو فارسي ڪلام (شفيع احمد علوي).ــــــــ سچل سائينءَ جو سرائڪي ڪلام
(رشيد احمد لاشاري).ـــــــــ فارسي مثنويون .ــــــ منظوم ترجمو از مرتب: ساقي
نامو.ــــــــ تار نامو.ــــــــ راز نامو.ــــــــ گداز نامو.ــــــــ عشق
نامو.ــــــــ (هن ڪتاب جي چونڊ مضمونن کان سواءِ مرتب جو مقدمو ۽ فارسي مثنوين جو
سنڌي منظوم ترجمو يادگار ادبي ڪاوشون آهن.)
57 ــــ
سچل سرمست./مرتب؛ ڪريم بخش خالد.ــــــــ ڪراچي: ڊائريڪٽر، محڪمه تعلقات عامه،
حڪومت سنڌ، سنڌ گورنمينٽ پريس، ڪراچي. 1970ع. 24. س. م. ؛ 8+48. ص. فهرست: پيش لفظ
(علي احمد بروهي) .ــــــــــ جوڳي آيو جوءِ ۾ (ڪريم بخش خالد) .ـــــــــــ سچو
سخنور (بشير مورياڻي) .ــــــــــ سچل جو مطالعو ڪيئن ڪجي؟ (عثمان علي انصاري)
.ــــــــــ سچل جي شاعري (مولوي محمد صادق راڻيپوري) .ـــــــــــ سچل جي سنڌي
(آغا صوفي) .ــــــــ سچل جو سنيهو (يوسفي عثماني) .ـــــــــــ زندگيءَ جو نظريو
(طالب الحق) .ـــــــــ چونڊ ڪافيون. اردو حصو: سچل عظيم شاعر و مفکر (قاضي علي
اکبر درازي) .ــــــــ سچل کا اردو کلام (احسان احمد بدوي) .ــــــــ ديوان آشکار
کا مطالعه (اشرف النساء) (سچل سرمست جي 148 ورسي جي موقعي تي خيرپور ڊويزنل
انفرميشن ڊائريڪٽر پاران هي ڪتاب شايع ڪيو ويو.)
58 ــــ
سچل سرمست./ليکڪ؛ ڪريم بخش خالد.ــــــــ ڪراچي: اطلاعات کاتو، حڪومت سنڌ، الحفيظ
پرنٽنگ پريس، ڪراچي. 1975ع. 24.5. س. م. ؛ 32. ص. (سچل سرمست جي سوانح ۽ ڪلام تي
هڪ سٺو معلوماتي مقالو.)
59 ــــ
سچل سائين./ڪراچي، ناشر؛ سنڌي ادبي سنگت. 1954ع. 18 . س. م. ؛ 24. ص (چئن صفحن تي
سچل سرمست جي سوانح ۽ باقي صفحن تي سچل سرمست جو منتخب سنڌي ڪلام ڏنو ويو آهي.)
60 ـــ
سچل سرمست./مرتب؛ محمد موسيٰ سومرو.ــــــــ ڪراچي: اطلاعات کاتو، حڪومت سنڌ، رشيد
اينڊ سنز پريس، ڪراچي. 1974ع. 24×17.5. س. م. ؛ 68. ص. فهرست: پيش لفظ (محمد
موسيٰ سومرو) .ــــــــــ سچل سرمست صوفي ۽ شاعر جي حيثيت ۾ (ڊاڪٽر ممتاز پٺاڻ)
.ــــــــــ سچل انسان جي عظمت جو علمبردار (شمشير الحيدري) .ــــــــــ آشڪار،
توحيد ۽ رسالت جي روشني ۾ (لطف الله بدوي).ــــــــ سچل وحدت جو وڻجار (شفيع احمد
علوي).ــــــــ سچل سرمست جا دوها (محبوب علي چنا) .ــــــــــ سچل جي ورسي(مولانا
خير محمد نظاماڻي) .ــــــــــ سنڌ جو سرمست (شيخ عبدالرزاق راز).ــــــــ سچو ادب
(ڪريم بخش خالد) .ـــــــــــ بي نظير شاعر (محمد موسيٰ سومرو)
.
61 ــــــ
درازن جو درويش./ مرتب؛ شاڪر مصطفيٰ .ــــــــــــــ خيرپور: محڪمه اطلاعات اولهه
پاڪستان. ويسٽ پاڪستان گورنمينٽ پريس خيرپور. 1965ع. 19. س. م. ؛ 29. ص. فهرست:
نذرانو (شاڪر مصطفيٰ).ـــــــــ سچل سرمست (رحيم داد مولائي شيدائي)
.ــــــــــــــ درازن جو درويش (شاڪر مصطفيٰ).ــــــــــــــ مستيءَ جو مهراڻ (سليم
هالائي) .ــــــــــــــ
62 ـــــ
سچل سرمست./ مرتب؛ حاجي عبدالرحمان.ــــــــــــــ خيرپور: اسسٽنٽ ڊاريڪٽر
انفارميشن، مغربي پاڪستان. ويسٽ پاڪستان گورنمينٽ پريس خيرپور. 1966ع. 18. س. م. ؛
93. ص. فهرست: پيش لفظ (رفيق عنايت مرزا، ڪمشنر خيرپور) .ـــــــــ ٻه اکر (حاجي
عبدالرحمان) .ـــــــــ سچل سرمست، سرتاج الشعراء (قاضي علي اڪبر) .ـــــــــ
سرمست درازي (محبوب علي چنا) .ــــــــــ سچل سرمست جي اردو شاعري (حامي خيرپوري)
.ـــــــــ سچل سرمست جو سنڌي شعر (ميمڻ عبدالمجيد سنڌي) .ـــــــــ سچل سرمست جي
شاعري) رشيد احمد ڀٽو) .ـــــــــ (هي ڪتاب سچل سرمست جي 144 ورسي تي اطلاعات کاتي
خيرپور طرفان شايع ڪرايو ويو.)
63ـ
ــــ داتا درازي./ ليکڪ؛ قاضي علي اڪبر درازي.ـــــــــــــ روهڙي: قاضي علي اڪبر
درازي. قاضي محلو. ستار پرنٽنگ پريس سکر. ٻيو ڇاپو 1978ع. 17.5 س. م. ؛ 86 ص فهرست:
سچل سرمست، سرتاج الشعراء.ــــــــــــ سچل سرمست، شهنشاهه ِعشق .ـــــــــــــ
سچل سرمست، منصور آخر زمان.ــــــــــــ سچل سرمست، پارس حقيقي.ـــــــــــــ سچل
سرمست، صاحب حال و خيال.ــــــــــــ سچل سرمست بين الاقوامي شاعر.ـــــــــــــ
سچل سرمست، منصف اعظم.ـــــــــــــ سچل سرمست، معلم اعظم.ــــــــــ سچل سرمست،
امن جو علمبردار.ـــــــــــ سچل سرمست جو ڪلام الاهي الهام.ـــــــــــ سچل
سرمست، فيلسوف اعظم.ـــــــــــ سچل سرمست، آل ورلڊ عاشق .ـــــــــــــ سچل سرمست
شاعر هفت زبان.
64ــــ
دولهه درازي./ ليکڪ؛ قاضي علي اڪبر درازي.ــــــ خيرپور: سچل ڪوآپريٽو اڪيڊمي
لميٽيڊ. ڪوآپريٽو پرنٽنگ پريس حيدرآباد. 1961ع. 22 س. م. ؛ 80+206 ص. فهرست: ڪلام
بيدل سائين.ــــــ سرمست درازي جو اصل نسل.ــــــ ولادت خواجه محمد حافظ.ــــــ
سوانح خواجه عبدالحق.ــــــ سخي قبول محمد اول.ــــــ تولد سچل سرمست حافظ
درازي.ــــــ سچل سرمست جي صورت ۽ سيرت.ــــــ رياست جي حاڪمن سان تعلقات.ــــــ
سرتاج الشعراء جون تصنيفات.ــــــ دولهه درازي جي درٻار جا در لاثاني.ــــــ حافظ
درازي جو مذهب.ــــــ بين الاقوامي نظريات.ــــــ سرتاج الشعراء جو ڪلام الاهي
الهام.ــــــ سرتاج الشعراء جي ڪلام جون روحاني خوبيون.ــــــ سچل سرمست جو
فلسفو.ــــــ قابل ترديد.ــــــ فاروقي خاندان جي خصوصيات.ــــــ درگاهه جو ديدار
فرحت ِآثار. (هي ڪتاب قاضي صاحب جي مڙين ئي ڪتابن جو بنياد آهي.)
65ــــ
دولهه درازيءَ جي درٻار جا در./ مولف؛ قاضي علي اڪبر درازي.ــــــ قاضي علي اڪبر،
قاضي عبدالسميع محله، همدرد پريس سکر. 1977ع. 18 س. م. ؛ 90 ص.
(هن ڪتاب ۾ سچل سرمست ۽
سخي قبول محمد اول جي خاص مريدن جو احوال ڏنل آهي.)
66ــــ
سچل سرمست، سرتاج الشعراء./ ليکڪ؛ قاضي علي اڪبر درازي.ــــــ خيرپور: سچل سرمست
ميموريل ڪاميٽي. انقلاب پرنٽنگ پريس سکر. 1971ع. 17.5 س. م. ؛ 60 ص. فهرست: سچل
سرمست، شهنشاهه ِعشق.ـــــــــــــ حالات بيخودي.ـــــــــــــ شاعر هفت
زبان.ـــــــــــــ منصور آخر زمان.ـــــــــــــ ڪلام الاهي الهام.ـــــــــــــ
امن جا علمبردار.ـــــــــــــ منصف اعظم.ـــــــــــــ معلم اعظم.ــــــــــــ
فيلسوف اعظم.ـــــــــــــ پارس حقيقي.ـــــــــــــ عاشق رسول الله.ـــــــــــــ
بين الاقوامي شاعر.ـــــــــــــ بقاباالله عاشق.ـــــــــــــ (مختصر مضمونن جو
مجموعو)
67 ــــــ
سچل سرمست، صاحبِ شريعت./ ليکڪ؛ قاضي علي اڪبر درازي.ــــــ روهڙي: قاضي علي اڪبر،
همدرد پريس سکر. 1979ع. 17.3 س. م. ؛ 48 ص. (اصل مضمون ڪتاب جي 16 صفحي کان 26
صفحي تائين آهي. شروعات ۾ ’ضروري گذارش‘ ۾ ديوان آشڪار جي سنڌي ترجمي کي اوقاف
کاتي طرفان شايع ڪرائڻ لاءِ اپيل آهي. ’قابل توجهه حقيقت‘ واري سري هيٺ سچل سرمست کي
عالم اسلام جو پهريون نمبر شاعر نه مڃڻ وارن تي ڇوهه ڇنڊيل آهن. آخري صفحن تي قاضي
صاحب جي تعريف ۾ مختلف خط ۽ اخبارن جا اقتباسات آهن.)
69 ــــ
سچل سرمست، عاشق رسول الله./ ليکڪ؛ قاضي علي اڪبر درازي.ــــــ روهڙي: محله قاضي
عبدالسميع ، ستار پرنٽنگ پريس سکر. 1979ع. 17 س. م. ؛ 34 ص. (ماه ربيع الاول جي
ڪنهن ٽي ــ وي پروگرام ۾ آنحضرت صلعم جي ثنا خوانن جي ذڪر ۾ سچل سرمست جو نالو نه
ٻڌي، پنهنجي مرشد سان پرجوش محبت جي اظهار ۾ هي ڪتاب لکيو ويو آهي.)
70 ــــ
سدا حيات شاعر ۽ ولي الله./ ليکڪ قاضي علي اڪبر درازي.ـــــــــــ روهڙي: محله
قاضي عبدالسميع ، ستار پرنٽنگ پريس سکر. ڇاپو ٻيو 1978ع. 18 س. م. ؛ 36 ص. فهرست:
شهنشاهه ِعشق .ـــــــــــ سدا حيات شاعر.ـــــــــــ سچل سرمست جي دعوت
عام.ـــــــــــ منصف اعظم جا ڪتاب. (مضمونن جو مجموعو)
71 ــــ
شاعرِ اعظم./ ليکڪ؛ قاضي علي اڪبر درازي.ـــــــــــ روهڙي: قاضي علي اڪبر درازي،
ستار پرنٽنگ پريس سکر. ڇاپو ٻيو 1979ع. 18 س. م. ؛ 60 ص. فهرست: گذارش.ـــــــــــ
خراج عقيدت بارگاه حضرت عشق.ـــــــــــ سچل سرمست جي سنڌ کي دعا.ـــــــــــ
ضروري ترديد.ـــــــــــ سچل سرمست امن جو علمبردار.ـــــــــــ سرتاج الشعراء
ڪنهن کي سڏجي؟.ـــــــــــ سچل سرمست جو ڪلام الاهي الهام.ـــــــــــ سچل سرمست
شهنشاهه ِعشق .ـــــــــــ (هن ڪتاب جي آخر ۾ قاضي صاحب جي ڪلام سان قاضي صاحب جي
تعريف ۾ اشعار ۽ خطوط به ڏنل آهن.)
72 ــــ
شاعر هفت زبان، فخر پاڪستان./ ليکڪ؛ قاضي علي اڪبر درازي.ـــــــــــ روهڙي: محله
قاضي عبدالسميع. حبيب پرنٽنگ پريس سکر. ڇاپو دفعو 1976ع. 18 س. م. ؛ 72 ص. (53
صفحن تائين قاضي صاحب جا سچل سرمست متعلق اٺ مضمون آهن. جيڪي ٻين ڪتابن ۾ به ڏنل
آهن. باقي صفحن تي قاضي صاحب جو ڪلام ۽ قاضي صاحب متعلق مختلف اديبن جا تعريفي
خطوط آهن.)
73ــــ
عشق ِ حبيب./ ليکڪ؛ قاضي علي اڪبر درازي.ــــــ خيرپور ۽ روهڙي: سچل سرمست
ڪوآپريٽو اڪيڊمي. همدرد پريس سکر. 1969ع. 17.5 س. م. ؛ 154 ص. (حضور صلعم جن سان
عقيدت جو اظهار قاضي صاحب سچل سرمست جي شعرن جي وضاحت سان ڪيو آهي.)
74ــــ
مڪمل سوانح حيات حضرت سچل سرمست./ ليکڪ؛ الفقير زوار قاضي علي اڪبر
درازي.ـــــــــــ روهڙي: محله قاضي عبدالسميع. حبيب پرنٽنگ پريس پراڻو سکر.
1976ع. 17.4 س. م. ؛ 148 ص. فهرست: گذارش.ـــــــــــ خراج عقيدت (بيدل).ـــــــــــــ
سچل سرمست جي سنڌ کي دعا.ـــــــــــ سچل سرمست جي ڪافيءَ جو فني تجزيو (ميمڻ
عبدالمجيد سنڌي) .ــــــــ سچل سرمست جي شاعرانه عظمت (اظهر گيلاني)
.ـــــــــــــ سچل سرمست جي ڪلام ۾ محاورا، تشبيهون، ترڪيبون،
تمثيلون.ـــــــــــــ عظيم ترين اديب.ـــــــــــــ عظيم ترين
اولياء.ـــــــــــــ بين الاقوامي شاعر.ـــــــــــــ فيلسوف اعظم.ـــــــــــــ
معلم اعظم.ـــــــــــ نڪته تصوف از سچل سرمست.ـــــــــــــ عاشق رسول
الله.ـــــــــــــ حيات شاعر.ـــــــــــــ سچل سرمست جو حياتيءَ ۾ بيدل تي عشق
جو فيض.ـــــــــــــ حضرت سخي قبول محمد دوم.ـــــــــــــ
پيشنوگوئي.ـــــــــــــ
75 ـــــ
سچل سرمست./مرتب؛ محمد عباس ۽ نظام الدين جتوئي.ــــــــ خيرپور: اطلاعات کاتو،
حڪومت سنڌ، خيرپور ڊويزن. سنڌ گورنمينٽ پريس، خيرپور. 1970ع. 24. س. م. ؛ 94 ص.
فهرست: وادي مهراڻ جو سرمست (شيخ عبدالرزاق راز).ــــــــ سچل ، شهنشاهه ِعشق.(علي
اڪبر درازي) سچل سرمست جي ڪافيءَ جو فني تجزيو (ميمڻ عبدالمجيد سنڌي) .ـــــــ سچل
سرمست جي شاعرانه عظمت (سيد اظهر گيلاني) .ـــــــ سچل سائين ـــ نظم (فيض
بخشاپوري) .ـــــــ سچل سراپا سوز (نظام الدين جتوئي) .ـــــــ سچل، جيئن مون
سمجھيو (اين.اي. منگي.) حصو ٻيو: سخنهائه سچل حصو ٽيون: سچل سرمست (ايس.بخت)
.ـــــــ سچل سرمست سنده کا اردو شاعر (قاضي علي اکبر درازي) .ـــــــ حضرت سچل
سرمست کي اردو شاعري (اکبر زيدي) .ـــــــ سچل سرمست (سبطين اثر) .ـــــــ سچل (عالم
زيدي) .ـــــــ سنده کا ايک صاحب حال بزرگ (ناطق بدايوني) .ـــــــ سائين سرمست
(زخم بدايوني) .ـــــــ سچل کا اردو کلام (آفاق صديقي) .ـــــــ سچل ايک آفاقي
شاعر (محمد عباس) .ـــــــ
76 ـــــ
داتا درازي عرف ذڪر سچل سرمست./ مرتب؛ مولوي عبدالحي.ــــــــــــــــ شڪارپور:
مولوي محمد عظيم اينڊ سنز. محمدي پرنٽنگ پريس شڪارپور. ٻيو ڇاپو. 1670ع. 17.5 . س.
م. ؛ 12+212 ص. (هن ڪتاب ۾ ڏهن صفحن تي سچل سرمست جي سوانح حيات ڏنل آهي. باقي
سندس منتخب ڪلام درج آهي.)
77 ــــ
سچل سرمست./ليکڪ؛ رحيم بخش ميمڻ.ــــــــــ خيرپور: ڊويزنل انفرميشن آفيس. ويسٽ
پاڪستان گورنمينٽ پريس خيرپور. (سچل سرمست جي ڪلام تي مقالو.)
78 ــــ
سچل سرمست./ مرتب؛ ميمڻ رحيم بخش.ــــــــــ رياستي ۽ منگي محمد اسماعيل
.ـــــــــــــ کهڙا؛ خيرپور اسٽيٽ اسٽوڊنٽس فيڊريشن. الوحيد پرنٽنگ پريس ڪراچي.
1956ع. 18 . س. م. ؛ 102 ص. فهرست: پيش لفظ.ـــــــــــــ سچل سرمست جي سوانح (لطف
الله بدوي).ـــــــــــــ نذر عقيدت (بيدل).ـــــــــــــ شاهه ۽ سچل (اياز
قادري).ـــــــــــــ سچل ۽ فقير محمد يوسف (عبدالعلي قلباڻي) .ـــــــــــــ سچل
سائين جي اردو شاعري (رحيم بخش رياستي).ـــــــــــــ سچل ۽ شاهه (شفيع محمد
علوي).ـــــــــــــ سچل سرمست ۽ خواجه غلام فريد (سيد حسن ملتاني).ـــــــــــــ
سچل سرمست جو فارسي ڪلام (شفيع احمد علوي).ـــــــــــــ سچل سائين جو سرائڪي ڪلام
(رشيد احمد لاشاري).ـــــــــــــ سچل سائين دولهه درازي.ـــــــــــــ سچل جا
سوانح نگار.
سچل جو جن ڪتابن ۾ ذڪر آهي
79 ــــ
چونڊ ڪلام (اهنجن لفظن ۽ جملن جي معنيٰ سميت)./ مرتب؛ ڀيرو مل مهر چند
آڏواڻي.ــــــــــــــــ ڪراچي ڀيرومل آڏواڻي، ليڪچرر. ڊي. جي. ڪاليج. ڀارت
اليڪٽرڪ پرنٽنگ پريس. ڪراچي. ڇاپو ٻيو. 1928ع. تعليم کاتي جو منظور ڪيل درسي ڪتاب.
18 س. م. ؛ 96 ص. (پهرين حصي ۾ شاعرن جو احوال ۽ ٻئي حصي ۾ سندن منتخب ڪلام ڏنل
آهي. حوالو: ص 5 ـــ 6 ۽ 50 ــــ 61.)
80 ـــــ
شاهه جو رسالو./مرتب؛ ڪلياڻ آڏواڻي.ــــــــــــ بمبئي، هندستان؛ ليلان ديوي
واسواڻي. نورا شٽرا پريس بمبئي. 1966ع. 24. س. م. ؛ 30+ 470 ص. (سچل سرمست جو
حوالو ڪتاب جي مقدمه واري حصي جي صفحي نمبر 11 تي ڏنل آهي.)
81 ـــ
سنڌي نصاب (مئٽرڪيوليشن لاءِ.) مرتب؛ خان صاحب آغا تاج محمد.ــــــــــــ
حيدرآباد؛ آر ـــ ايڇ ـــ احمد اينڊ برادرس. آفتاب پرنٽنگ پريس حيدرآباد، 1951ع.
(حوالو: 92 ـــ 94 ص)
82 ــــ
شاهه، سچل ۽ سامي (نئين نظم)./مرتب؛ اُتم.ــــــــ بمبئي: نئين دنيا پبلشرس.
1962ع. 18 س. م. ؛ 160 ص. (هيٺان مضمون سچل سرمست تي هندو اديبن جون تحريرون آهن،
جيڪي پنهنجي جاءِ تي اهم آهن: سچل سرمست.ــــــــــــ تيرٿ بسنت ص. 20-33. سچل
انقلابي شاعر.ــــــــــــ ڪرشن کٽواڻي ص 66-76 ۽ شاهه، سچل ۽ سامي.ــــــــــــ
گوبند مالهي ص.97-116.)
83 ــــ
مهراڻ جا موتي./مرتب؛ ادارو نئين زندگي.ــــــــــــ ڪراچي: پاڪستان پبليڪيشنس.
سيفي پرنٽرس ڪراچي. 1958ع. 22 س. م. ؛ 493 ص. (حوالو: 281 ۽ 292 ص.)
84 ــــ
مهراڻ جا ماڻڪ./مرتب؛ ادارو نئين زندگي.ــــــــــــ ڪراچي: پاڪستان پبليڪيشنس.
سيفي پرنٽرس ڪراچي. 1959ع. 24.8 س. م. ؛ 4+340 ص. (حوالو: 5-6 ص.)
85 ــــ
سنڌي نصاب (لازمي) نائين ۽ ڏهين ڪلاس لاءِ./ مرتب؛ ڊاڪٽر غلام علي الانا ۽
ٻيا.ــــــــــ حيدرآباد: ڪتاب ايجنسي. باب السلام پرنٽنگ پريس ڪراچي. ڇاپو
پهريون. 1978ع. 22 س. م. ؛ ؟ ص. (حوالو: 153-154 ص.)
86 ـــ
جڏهن مان نه هوندس./ ليکڪ؛ امر جليل.ـــــــــ ڪراچي: موهن جو دڙو پبليڪيشن. زينت
پرنٽرس حيدرآباد. 1971ع. 17.5 س. م. ؛ 268 ص. (حوالو: ’سچل سرمست
Trouble ۾‘. 16 کان 35 ص.)
87 ـــ
رڃ ۽ ٻيون ڪهاڻيون./ليکڪ؛ امر جليل.ــــــــــ حيدرآباد: سهڻي پبليڪيشن. اشرف آرٽ
پريس حيدرآباد.1971ع. 12 س. م. ؛ 93 ص. (حوالو: ص. 25 کان 26 ص.)
88 ــــ
تنقيد ۽ تنقيد نگاري./ليکڪ؛ احسان بدوي.ڪراچي: احسان بدوي. سنڌ مسلم ڪاليج. انٽر
نيشنل پريس ڪراچي. 1959ع. 18.5 س. م. ؛ 10+201 ص. (حوالو: 1-2، 32-35، 53-56 ص.)
89 ـــــ
تذڪره لطفي (ڀاڱو پهريون)./ لطف الله بدوي.ــــــــــــ حيدرآباد: آر.ايڇ. احمد
اينڊ برادرس. ڇاپو ٻيو. 1954ع. 18 س. م. ؛ 324 ص. (حوالو: 170 - 176 ص.) (مٿين
حوالي ۾ بدوي مرحوم ’شاهه ۽ سچل‘ جي عنوان تحت آغا غلام نبي مرحوم جي ڪتاب ’سچل
سرمست‘ ۾ شاهه صاحب تي ڪيل بيجا تنقيد جو جواب ڏنو آهي ۽ استدلال سان شاهه صاحب ۽
سچل سرمست جو موازنو ڪيو آهي.)
90 ـــــ
تذڪره لطفي (ڀاڱو ٻيو)./پروفيسر لطف الله بدوي.ــــــــــــ حيدرآباد: آر.ايڇ.
احمد اينڊ برادرس. اسٽينڊرڊ پرنٽنگ ورڪس حيدرآباد. 55. 1965ع. 18.5 س. م. ؛ 12+443
ص. (حوالو: 199 - 239 ص.)
91 ــــ
سنڌي مرثيه نويسي./ ليکڪ؛ غلام رسول بلوچ.ـــــــــــ حيدرآباد؛ انسٽيٽيوٽ آف
سنڌالاجي. سنڌ يونيورسٽي پريس حيدرآباد. 1970ع. 18.3 س. م. ؛ 102 ص. (حوالو: 42 -
44 ص.)
92 ـــــ
بيت./ مرتب؛ نبي بخش بلوچ.ــــــــــــ حيدرآباد؛ سنڌي ادبي بورڊ. سنڌ يونيورسٽي
پريس حيدرآباد. 1971ع. 21 س. م. ؛ 34+225 ص. (حوالو: 35 - 37 ص.)
93ـــــ
جامع سنڌي لغات. (جلد اول). / مرتب؛ ڊاڪٽر نبي بخش بلوچ.ــــــــــــ حيدرآباد؛
سنڌي ادبي بورڊ. سنڌ ادبي بورڊ پرنٽنگ پريس حيدرآباد. 1960ع. 25 س. م. ؛ 10+56+10
ص. (حوالو: 21،57،65-90-106-118-133-135-210-231-240-244-276-323-334-372- ۽ 456
صفحن تي سچل سرمست جي مصرعن سان سند ڏني وئي آهي.)
94ـــــ
جامع سنڌي لغات. (جلد ٻيو). / مرتب؛ ڊاڪٽر نبي بخش بلوچ.ــــــــــــ حيدرآباد؛
سنڌي ادبي بورڊ. سنڌ ادبي بورڊ پرنٽنگ پريس حيدرآباد. 1981ع. 25 س. م. ؛ 4+517 کان
1047 ص. (حوالو: 535-584-739-760-795-803- ۽ 944 صفحن تي سچل سرمست جي مصرعن سان
لفظ جي معنيٰ جي سند ڏني ويئي آهي.)
95 ـــــ
خليفي صاحب جو رسالو./ مرتب؛ ڊاڪٽر نبي بخش بلوچ.ــــــــــــ حيدرآباد؛ سنڌي ادبي
بورڊ. سنڌ يونيورسٽي پريس حيدرآباد. 1966ع. 23.5 س. م. ؛ 47+319 ص. (حوالو: خليفي
نبي بخش لغاري جو رسالو ۽ متفرقه ڪلام. سچل جو حوالو: 36-39 ص.)
96 ـــــ
مشهور سنڌي قصا: سنڌ جا عشقيه داستان.6 ــــــــــــــــ / مرتب؛ ڊاڪٽر نبي بخش
بلوچ.ــــــــــــ حيدرآباد؛ سنڌي ادبي بورڊ. سنڌ يونيورسٽي پريس حيدرآباد. 1976ع.
22 س. م. ؛ 32+226 ص. (لوڪ ادب سلسلي جي هن ڪتاب، جنهن ۾ ’سورٺ راءِ ڏياچ ۽ هير
رانجھو‘ جا قصا آهن، جي ص 177 کان 180 تائين سچل سرمست جو ذڪر آيل آهي.)
97 ـــــ
مولود./ مرتب؛ نبي بخش بلوچ.ــــــــــــ حيدرآباد؛ سنڌي ادبي بورڊ. اسلاميه
پرنٽنگ پريس حيدرآباد. 1961ع. 28 س. م. ؛ 11+458 ص. (حوالو: 46 - 47 ص.)
98 ـــ
سنڌي شعر، عطر عروض./ ليکڪ؛ جھمٽمل خوبچند ڀاوناڻي.ــــــــــــــــ اجمير، ڀارت:
سري جھمٽمل ڪي. ڀاوناڻي، ايڊوڪيٽ. هندو پرنٽنگ پريس اجمير. ڇاپو پهريون. 1954ع.
7.5 س. م. ؛ 24+228 ص. (حوالو: 6-7، 90، 116- 122، ۽ 127-130 ص.)
99 ــــ
گائيڊ سنڌي نصاب ۽ جھان آرا./ ليکڪ؛ خدا بخش ڀيو.ـــــــــــــــ حيدرآباد، سنڌ:
آر. ايڇ. احمد اينڊ سنز. 1979ع. 7.5 س. م. ؛ 267 ص. (حوالو: 70-80، 225 ، 242- 243
ص.)
100 ــــ
سنڌ جا عظيم صوفي بزرگ./ ليکڪ؛ تنوير عباسي .ــــــــــــــــــ حيدرآباد: سنڌي
ادبي بورڊ. ڪنگري پرنٽنگ پريس حيدرآباد. 1981ع. 22 س. م. ؛ 30 ص. (سچل سرمست جو
ذڪر ص: 18-30)
101 ـــــ
سنڌي چوٿون ڪتاب./مرتب؛ الله بخش ٽالپور ۽ ٻيا .ــــــــــ حيدرآباد: سنڌ ٽيڪسٽ
بوڪ بورڊ. آئيڊيل پيڪجز ڪراچي. 1981ع. ؟ س. م. ؛ 120 ص. (حوالو: 103 – 5)1 ص.)
102 ــــ
انڌا اونڌا ويڄ./ ليکڪ؛ رسول بخش پليجو.ـــــــــــ حيدرآباد: انسائيڪلو پيڊيا
ڪارپوريشن . شاهد پرنٽرس، حيدرآباد. 1967ع. 17.5 س. م. ؛ 5+159 ص. (حوالو: 95-97 ص.)
103 ـــ
سنڌي نصاب (لازمي) يارهين ۽ ٻارهين جماعتن لاءِ./ مرتب؛ علي نواز جتوئي ۽
ٻيا.ـــــــــــ حيدرآباد: بورڊ آف سيڪنڊري اينڊ انٽرميڊيٽ ايجوڪيشن. سنڌي ادبي
بورڊ پريس حيدرآباد. 1961ع. (حوالو: 225-229 ص.)
104 ـــ
سنڌي نصاب لازمي (يارهين ۽ ٻارهين جماعتن لاءِ)./ مرتب؛ علي نواز جتوئي ۽
ٻيا.ـــــــــــ حيدرآباد: ڪتاب ايجنسي پاران سنڌ ٽيڪسٽ بوڪ بورڊ. باب الاسلام
پرنٽنگ پريس ڪراچي. 1978ع. (حوالو 176-189 ص.) 105 ــــ غزلن جو غنچو./ مرتب؛ علي
نواز حاجن خان جتوئي ۽ عبدالجبار جوڻيجو.ـــــــــــ حيدرآباد: انسٽيٽيوٽ آف سنڌ
الاجي . سنڌ يونيورسٽي پريس حيدرآباد. 1965ع. 18 س. م. ؛ 26+84 ص. (حوالو: 2 ۽ 30
ص.)
106 ـــــ
گلدستئه نظم جي تشريح./ ليکڪ؛ خوبچند ايسرداس جگتياڻي .ـــــــــ حيدرآباد: نيشنل
اسٽور. نيشنل پرنٽنگ ورڪس حيدرآباد. 18.5 س.م. ؛ 56 ص.
107 ــــ
سنڌي چمن (اکرن جي معنيٰ ۽ بيتن جو مطلب.)/ ليکڪ؛ لال چند امر ڏنو مل
جگتياڻي.ــــــــــــ حيدرآباد، سنڌ: بندو آشرم. بلاوتڪي پريس حيدرآباد. 17.5 س.
م. ؛ 50 ص.
108 ــــ
شاعرانه گل./ لال چند امر ڏنه مل جگتياڻي.ــــــــــــ حيدرآباد، سنڌ: مرتب؛ لال
چند امر ڏنه مل. نيشنل پرنٽنگ ورڪس حيدرآباد. سنڌ: 1926 ع. 18 س. م. ؛ 32 ص.
(حوالو: 29 – 38 ص.)
109 ـــــ
سچل نامو./ مرتب؛ عبدالجبار جوڻيجو.ــــــــــ حيدرآباد: زيب ادبي مرڪز. سنڌ
پرنٽنگ پريس حيدرآباد سنڌ. 1980ع. 12.6 س. م. ؛ 16 ص. (حوالو: سچل سرمست تي ببليو
گرافي آهي. جنهن ۾ صرف 35 ڪتابن جي نشاندهي ڪيل آهي. غالبا ڪنهن عجلت سبب انهن
پنجٽيهه ڪتابن جو به پوري نموني ذڪر نه ڪيو ويو آهي. جھڙوڪ آغا صوفي ۽ هيمراج وارن
رسالن جا به صرف نالا ڏنا ويا آهن.)
110ـــــ
سنڌي ادب جي مختصر تاريخ./ ليکڪ؛ عبدالجبار جوڻيجو.ــــــــــ حيدرآباد، سنڌ؛ سرهه
ڪتاب. پرفيڪٽ پرنٽرس حيدرآباد سنڌ. 1973ع. 22 س. م. ؛ 8+385 ص. (حوالو: 61 – 21 ص.)
111 ــــ
سنڌي چمن./ ڄيٺمل پرسرام.ــــــــــ حيدرآباد: -؟ پريس؟ سن؟.
112 ـــــــ
اسلامي اڪابر (ڀاڱو ڇهون)./ مولف؛ محمد منير چنو.ـــــــــــ حيدرآباد: آر. ايڇ-
احمد اينڊ برادرس. مسلم ادبي پرنٽنگ پريس. حيدرآباد. 55-1956ع. 17.5 س. م. ؛ 132
ص. (حوالو: 93 – 101 ص.)
113 ـــ
درازن جا درويش./ ليکڪ؛ عطا محمد حامي .ــــــــــــــــ خيرپور: محڪمه اطلاعات،
مغربي پاڪستان. خيرپور ڊويزن. گورنمينٽ پريس ويسٽ پاڪستان خيرپور. 18.5 س. م. ؛ 22
ص. (حوالو: 12 – 21 ص.)
115ـــ
ڪلاسيڪي شاعري./ ليکڪ؛ عطا محمد حامي .ــــــــــــــــ حيدرآباد: سنڌي ادبي بورڊ.
ڪنگري پرنٽنگ پريس حيدرآباد. 1981ع. 22 س. م. ؛ 68 ص. (سچل سرمست جو ذّڪر ص: 25-32)
116 ـــ
گلستانِ لطيف./ مرتب؛ ڪريم بخش خالد.ـــــــــــ حيدرآباد: محڪمه اطلاعات، مغربي
پاڪستان. مغربي پاڪستان گورنمينٽ پريس ڪراچي. 1962ع. حوالو: 55 ص. (مضمون ’شاهه جا
همعصر‘ از مولانا دين محمد وفائي.)
117 ــــ
سرها گل./ مرتب؛ شمس العماء ڊاڪٽر عمر بن محمد دائود پوٽو.ــــــــــ ڪراچي دي
ايجوڪيشنل پبلشنگ ڪمپني. ٻيو ڇاپو. 1943ع. 18.5 س. م. ؛ 19-101 ص. (حوالو: 2، 14 – 17 ص.)
118 ـــــ
چونڊ سنڌي نثر./ مرتب؛ ڏيارام وسڻمل ۽ جمناداس.ــــــــــ ڪراچي: ڏيارام وسڻمل نزد
لئمبرٽ مارڪيٽ. ڪوهه نور پرنٽنگ ورڪس ڪراچي. 1935ع. 17 س. م. ؛ 208 ص. (حوالو: 126
– 132 ص.) (مضمون جي شروعات ۾ لکيل آهي ته ’’هي
ليک مصنف (ڄيٺمل پرسرام) جي ڪتاب ’سچل سرمست‘ مان مناسب ٽڪڙا چونڊي، هڪ يڪو بيان
ٺاهي، درج ڪيو ويو آهي.‘‘) [6]
120 ـــ
تنقيد ۽ تجزيو./ ليکڪ؛ عبدالرزاق راز.ــــــــــــــ سکر : سنڌي ادبي سوسائٽي، اسلاميه ڪاليج. سنڌ
زميندار پرنٽنگ پريس . سکر. 1966ع. 22 س. م. ؛ 8+132 ص. (حوالو: 73 – 83 ص.)
121 ـــ
سنڌي غزل جو تجزيو./ ليکڪ؛ شيخ عبدالرزاق راز.ــــــــــــــ سنڌ يونيورسٽي، سنڌ:
انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي، سهڻي پرنٽرس حيدرآباد. 1979ع. ؟ س. م. ؛ ؟ ص. (حوالو: 2 ص.)
122 ــــ
هو ڏوٿي هو ڏينهن./ليکڪ؛ پير حسام الدين راشدي.ـــــــــ حيدرآباد: سنڌي ادبي
بورڊ. سنڌ ادبي بورڊ پرنٽنگ پريس حيدرآباد. 1977ع. 21.4 س. م. ؛ 22+7+425 ص.
(حوالو: 37-38 ، 41-46 ، 48 کان 52 ص.)
123 ـــ
ڳالهيون ڳوٺ وڻن جون./ ليکڪ؛ پير حسام الدين راشدي.ـــــــــ ڪراچي: انجمن تاريخ
سنڌ. سردار پرنٽنگ پريس حيدرآباد. 1981ع. 22 س. م. ؛ 656 ص. (حوالو: سچل سرمست جو
656 ص.)
124 ــــ
حقيقي بنت الرسول في رد ڪتاب قرت العينين الرسول دولهه درازي و سچل سرمست (ڀاڱو
ٻيو)./ ليکڪ؛ سيد زوار حسين شاهه رضوي.ـــــــــــــ روهڙي: زوار حسين شاهه رضوي،
ڪوٽ نواب مير يعقوب علي شاهه، فردوس پرنٽنگ پريس حيدرآباد. پهريون ڇاپو. 1961ع. 18
س. م. ؛ 55 ص. (حوالو: 38-46 ص.)
125 ــ
حقيقي بنت الرسول في رد ڪتاب قرت العينين الرسول (حصو ٻيو)./ ليکڪ؛ السيد زوار
حسين شاهه رضوي ڪربلائي.ـــــــــــــ روهڙي: سيد زوار حسين شاهه رضوي، ڪوٽ نواب
يعقوب علي شاهه، پنجتي اماميه پرنٽنگ پريس حيدرآباد. 1966ع. 18 س. م. ؛ 54 ص.
(حوالو: 48-50 ص.)
126 ــــ
تحقيق لغات سنڌي./ مولف؛ عبدالڪريم سنديلو.ــــــــــــ حيدرآباد؛ سنڌي ادبي بورڊ.
سنڌ ادبي بورڊ پرنٽنگ پريس حيدرآباد. 1980ع. 21.5 س. م. 36+291 ص. (حوالو:
26-41-85-179-238-273- ۽ 277 صفحن تي سچل سرمست جي ڪلام مان سند ڏنل آهي.)
127 ـــ
چونڊ سنڌي نثر ۽ نظم (مئٽريڪيوليشن امتحان لاءِ) مرتب ۽ ناشر؛ سنڌي بورڊ آف
اسٽيڊيز.ـــــــــــــ ڪراچي: سنڌ پبليشنگ هائوس. 1947ع. (حوالو: 47 - 50 ص.)
128 ــــ
سنڌي نثر ۽ نظم جو انتخاب (مئٽريڪيوليشن امتحان واسطي)./ مرتب؛ سنڌي بورڊ آف
اسٽيڊيز جو تيار ڪيل پاران بمبئي يونيورسٽي .ـــــــــــــ ڪراچي: ايجوڪيشنل
پبليشنگ ڪمپني. 1941ع. (حوالو: 115 - 116 ص.)
129 ــــ
سنڌي غزل جي ارتقا./ ليکڪ؛ عبدالغفور سومرو.ــــــــــ حيدرآباد: انسٽيٽيوٽ آف
سنڌالاجي، سنڌ. سنڌ يونيورسٽي پريس حيدرآباد.1966ع. 18 س. م. ؛ 10+89 ص. (حوالو:
48 - 47 ص.)
130 ــــ
مهراڻ جي موج./ ليکڪ؛ سومار علي ايم سومرو ۽ قمر الدين انصاري.ــــــــــ
حيدرآباد، سنڌ. شاهد پبليڪيشنس. حيدري پريس ۽ سنڌ پريس حيدرآباد. 1981ع. 22 س. م.
؛ 52+36+104 ص. (بي. اي فائينل سنڌي نصاب لازمي لاءِ لکيل گائيڊ. آخري حصه جي صفحه
نمبر 1 ، 25- 27 ، 96 ،97 ، ۽ 101 تي سچل سرمست جو حوالو آهي.)
131 ــــ
سوانح لعل شهباز قلندر./ ترجمو؛ گل محمد سولنگي.ـــــــــــ حيدرآباد؛ صداقت بوڪ
ڊيپو. 24 س. م. ؛ 120 ص. (سچل سرمست جو ذڪر 109-110 صفحن تي ڏنل آهي.)
132 ــــ
پيغامِ لطيف./ ليکڪ؛ جي. ايم. سيد. ــــــــــــــــــــ ڪراچي: نئين سنڌ
پبليڪيشن. نئين سنڌ پريس ڪراچي. 1947ع. 22 س. م. ؛ 260 ص. (حوالو: 58-60 ص.)
133 ــــ
ديارِ دل ۽ داستان ِ محبت./ ليکڪ؛ جي. ايم. سيد. ــــــــــــــــــــ بمبئي: ڪيرت
ٻاٻاڻي. سنڌو پرنٽرس بمبئي. 1973ع. 22 س. م. ؛ 412 ص. (حوالو: 12-13 ۽ 35 ص.)
134 ــــ
سنڌو ديش ڇو ۽ ڇالاءِ./ ليکڪ؛ جي. ايم. سيد. ــــــــــــــــــــ بمبئي: ڪيرت
ٻاٻاڻي. دليپ پريس الهاس نگر. 1974ع. 22 س. م. ؛ 293 ص. (حوالو: 94 ۽ 293 ص.)
135 ــــ
آسان سنڌي ڪتاب (نائين ڏهين لاءِ)./ مرتب؛ ڊاڪٽر سيد محمد صالح شاهه.ـــــــــــــ
حيدرآباد: سنڌ ٽيڪسٽ بوڪ بورڊ، 1977ع. (حوالو: 81-82 ص.)
136 ــــــ
سنڌي ادب جي ارتقا./ ليکڪ؛ اينيمري شميل.ــــــــــــ مورو. سنڌ: شهيد عبدالرزاق
اڪيڊمي. سردار پرنٽنگ پريس حيدرآباد. 1981ع. 22 س. م. ؛ 118 ص. (هن ڪتاب کي اسلام
آباد يونيورسٽي جي پروفيسر غلام حيدر ٻرڙي سنڌيءَ ۾ ترجمو ڪيو آهي. سچل سرمست جو
ذڪر صفحي 65 کان 70 تائين ۽ 74 ص. تي ڏنل آهي.)
137 ـــ
شرح سنڌي نصاب (نائون ڏهون ڪلاس)./ بي. اي، ليکڪ؛ عزيز ۽ حاجي سعد الله
’سپاهي‘.ــــــــــــــــ حيدرآباد: گلزار عالم پبلشرس. يادگار پرنٽنگ پريس
حيدرآباد 1979ع. (حوالو: 94- 96 ص.)
138 ـــــ
چونڊ گل./ مرتب؛ ليکراج ڪشچند عزيز .ــــــــــــــ حيدرآباد: ليکراج ڪشچند عزيز.
نيشنل اليڪٽرڪ پرنٽنگ پريس حيدرآباد. 1937ع. 18 س. م. ؛ 58 ص. (حوالو: 6-7 ص.)
139 ــــ
سنڌي نصاب (لازمي) (نائين ڏهين ڪلاس لاءِ)./ مرتب؛ غلام اصغر، پناهه شاهه ۽
ٻيا.ــــــــــــ حيدرآباد، سنڌ؛ سنڌي ادبي بورڊ. سنڌ ادبي بورڊ پرنٽنگ پريس
حيدرآباد. 1962ع. (حوالو: 145 ۽ 146 ص.)
140 ــــ
سفرنامه (افغانستان، ايران، عراق)./ ليکڪ؛ قاضي علي اڪبر درازي.ــــــ روهڙي: قاضي
عبدالسميع محله، همدرد پريس سکر. 1972ع. (حوالو: 12- 13 ص.)
141 ـــ
فيض فاروقي./ مولف؛ قاضي علي اڪبر درازي.ــــــ روهڙي: محله قاضي عبدالسميع ،
همدرد پريس سکر. 1976ع. 8.5 س. م. ؛ 62 ص. (حوالو: 9-12 ۽ 41 ص.)
142 ــــ
سنڌ صدين کان./ ليکڪ؛ غلام محمد لاکو .ـــــــــــــــ دولتپور صفن ضلعه نواب
شاهه: گرامي پبليڪيشن.سهڻي پرنٽرس حيدرآباد. 1980ع. 18 س. م. ؛ 85 ص. (حوالو: صفحو
67.)
143 ــــ
سنڌي ادب./ ترجمو؛ غلام محمد لاکو .ـــــــــــــــ (سنڌيڪار). سيد حسام الدين
راشدي. (منصف).ـــــــــــــــ دولتپور صفن ضلعه نواب شاهه: گرامي پبليڪيشن. سهڻي
پرنٽرس حيدرآباد. 1981ع. 18 س. م. ؛ 164 ص. (سچل سرمست متعلق حوالو: 27-116- ۽
122-125 صفحن تي ڏنل آهن.)
144 ـــــ
گلدستئه نظم./ مرتب؛ ليکراج ڪشچند ميرچنداڻي ۽ مولچند منگھو مل
واسواڻي.ــــــــــــ حيدرآباد، سنڌ؛ ليکراج ڪشچند ۽ مولچند نيشنل پرنٽنگ ورڪس
حيدرآباد، سنڌ. 1939ع. 17.5 س. م. ؛ 62 ص. (حوالو: 18-22 ص.)
145 ــــــ
سنڌي نثر جي تاريخ./ ليکڪ؛ پروفيسر منگھارام اڌارام ملڪاڻي.ــــــــــــ حيدرآباد:
زيب ادبي مرڪز، سنڌ پرنٽنگ پريس حيدرآباد. 1977ع. 18.5 س. م. ؛ 26+426 ص. (حوالو:
340-349 ۽ 390 ص.)
146 ــــــــــ
گلابي گل يا سچي روحاني جيوت./ ليکڪ؛ راءِ بهادر ڊاڪٽر رگھومل
موٽواڻي.ــــــــــــ حيدرآباد، سنڌ؛ ڪوڙو مل سنڌي ساهت منڊل. نيشنل اليڪٽرڪ
پرنٽنگ ورڪس حيدرآباد، سنڌ. 1946ع. 22 س. م. ؛ 33-292 ص. (حوالو: 4-5 ، 17، 31 ،
41-48-72-84-121-128- ۽ 129 صفحن تي سچل سرمست جو ذڪر يا سندس بيت درج ٿيل آهن.)
147 ــــ
ديوان بيدل./ مرتب؛ عبدالحسين شاهه موسوي.ــــــــــــ حيدرآباد: سنڌي ادبي بورڊ.
سنڌ ادبي بورڊ پرنٽنگ پريس حيدرآباد. 1954ع. 24.5 س. م. ؛ 360 ص. (حوالو: 76 - 78
ص.)
148 ــــ
ديوان بيڪس./ مرتب؛ عبدالحسين شاهه.ــــــــــــ حيدرآباد: سنڌي ادبي بورڊ. سنڌ
ادبي بورڊ پرنٽنگ پريس حيدرآباد. 1965ع. 24 س. م. ؛ 148 ص. (حوالو: 18 - 31 ص.)
149 ــــ
تاريخ تمدن سنڌ./ ليکڪ؛ رحميداد خان مولائي شيدائي ــــــــــ حيدرآباد: سنڌ
يونيورسٽي، سنڌ يونيورسٽي پريس حيدرآباد. 1959ع. 24.5 س. م. ؛ 11+4+366 ص. 16 نقشا
؛ 31 تصويرون (حوالو: 619 - 620 ص.)
150ــــ
جنت السنڌ./ ليکڪ؛ مير رحيمداد خان مولائي شيدائي.ــــــــــ ڪراچي: سنڌ ادبي
بورڊ. پايونير پريس ڪراچي. 1958ع. 23 س. م. ؛ 30+18+800 ص. (حوالو: 796 ص.)
151 ـــــ
خطبه صدارت./ رحميداد خان مولائي شيدائي.ــــــــــ سکر: سنڌي ادبي
سنگت.ــــــــــ المنار پريس سکر. 1954ع. 24.5 س. م. ؛ 10 ص (يوم سچل سرمست 13 جون
1954ع تي مولائي شيدائي مرحوم جي صدارتي تقرير. هي يوم سچل سرمست سنڌي ادبي سنگت
طرفان ملهايو ويو هو.)
152 ـــــ
گلزار خيال./ مولف؛ ميران محمد شاهه.ـــــــ حيدرآباد: ليکراج ڪشنچند عزيز. نيشنل
پرنٽنگ ورڪس حيدرآباد. 17 س. م. ؛ 92 ص ( حوالو؛ 15-21 ص.)
153 ـــــ
عجيب جواهر./ مرتب؛ اسد بيگ قليچ بيگ مرزا.ــــــــــــــ هير آباد، حيدرآباد:
شڪول ۽ ڪاليج شٽورس. نيشنل اليڪٽرڪ پرنٽنگ ورڪس حيدرآباد. 1938ع. 18.5 س. م. ؛
8+60 ص ( حوالو؛ 7-9 ص.)
154 ـــــ
تقريرون ۽ تحريرون./ ليکڪ؛ ميرزا قليچ بيگ .ــــــــــــــ حيدرآباد: سنڌي ادبي
بورڊ. حيدري پريس ۽ سنڌ ادبي بورڊ پريس حيدرآباد. 1970ع. 21.5 س. م. ؛ 284 ص.
(حوالو: 246- 247 ص.)
155 ــــ
سنڌي شعر./ ليکڪ؛ ميرزا قليچ بيگ .ــــــــــــــ حيدرآباد: سنڌي ساهت سوسائٽي.
اسٽينڊرڊ پرنٽنگ ورڪس حيدرآباد. 1914ع. (حوالو: 27- 29 ص.)
156 ــــ
گلزار نظم./ مولف؛ عبدالرزاق عبدالسلام ميمڻ.ـــــــــــ خيرپور ميرس: عبدالرزاق
ميمڻ. ڀائيبند بجلي پرنٽنگ پريس حيدرآباد. ڇاپو ٻيو. 1931ع. 18.5 س. م. ؛ 3+100 ص.
(حوالو: 16- 23 ص.)
157 ــــ
مٺڙا ٻول./ مرتب؛ عبدالرزاق عبدالسلام ميمڻ.ـــــــــــ خيرپور ميرس: عبدالرزاق
ميمڻ. ناز هاءِ اسڪول. چندن پرنٽنگ ورڪس حيدرآباد. 18 س. م. ؛ 64 ص. (حوالو: 12-
17 ص.)
158 ـــــ
پيران پير دستگير./ مولف؛ ميمڻ عبدالغفور سنڌي.ـــــــــــ لاڙڪاڻو: ماڊرن بوڪ
اسٽور. شڪارپور پرنٽنگ پريس. شڪارپور. 1980ع. 28 س. م. ؛ 162 ص. (حوالو: 63- 64 ،
60 ۽ 71 ص.) [7]
159 ـــــ
تذڪره غفوري./ ليکڪ؛ ميمڻ عبدالغفور سنڌي.ـــــــــــ شڪارپور: مولوي محمد عظيم
اينڊ سنز. اليڪٽرڪ پرنٽنگ پريس شڪارپور. 1972ع. 24 س. م. ؛ 340 ص. (حوالو: 164-
179 ص.)
160 ـــــ
عظيم سنڌي انسان./ مولف؛ ميمڻ عبدالغفور سنڌي.ـــــــــــ لاڙڪاڻو: ماڊرن بوڪ
اسٽور. نواز پرنٽنگ پريس. لاڙڪاڻه. 1980ع. 21.5 س. م. ؛ 32-457 ص. (حوالو: 125-
127 ص.)
161 ـــــ
رهبر سنڌي نصاب ۽ جھان آرا./ ليکڪ؛ ميمڻ عبدالغفور سنڌي.ـــــــــــ لاڙڪاڻو:
ڪاٺياواڙ اسٽور. نور آرٽ پريس. لاڙڪاڻه. ڇاپو ٽيون. 1980ع. 17 س. م. ؛ 207 ص.
(حوالو: 96- 109 ص.)
162 ــــــ
سنڌي انسائيڪلو پيڊيا ــــ 2 ./ مولف؛ ميمڻ عبدالغفور سنڌي.ـــــــــــ شڪارپور:
مهراڻ پبليڪيشن. ماڊرن پرنٽنگ پريس شڪارپور. 1980ع. 22 س. م. ؛ 102 ص. (حوالو: 97
ص.)
163ـــــ
نور سنڌي مضمون نويسي./ مصنف؛ ميمڻ عبدالغفور سنڌي.ـــــــــــ لاڙڪاڻو: ڪاٺياواڙ
اسٽور. نور آرٽ پريس. لاڙڪاڻه. 1976ع. ڀاڱو ٻيو 17.5 س. م. ؛ ؟ ص. (حوالو: 45- 49 ص.)
164 ـــــ
ماڊرن مضمون نگاري (حصو پهريون)./ ليکڪ؛ ميمڻ عبدالغفور سنڌي ۽ غلام مصطفيٰ
مشتاق.ـــــــــــ لاڙڪاڻو: ماڊرن بوڪ اسٽور. انصاف پرنٽنگ پريس. لاڙڪاڻه. 1977ع.
18 س. م. ؛ 143 ص. (حوالو: 78- 81 ص.)
165 ـــــ
ماڊرن مضمون نگاري (حصو ٻيو)./ ليکڪ؛ ميمڻ عبدالغفور سنڌي ۽ ميمڻ غلام مصطفيٰ
مشتاق.ـــــــــــ لاڙڪاڻو: ماڊرن بوڪ اسٽور. ماڊرن پرنٽنگ پريس. شڪارپور. 1979ع.
17.5 س. م. ؛ 298 ص. (حوالو: 148- 153 ص.)
166 ـــــ
جوتيون جواهرن جون./ مولف؛ ڊاڪٽر عبدالمجيد ميمڻ سنڌي.ـــــــــــ لاڙڪاڻو: سنڌي
ادبي اڪيڊمي.حيدري پرنٽنگ پريس. حيدرآباد. 1971ع. 20 س. م. ؛ 134 ص. (حوالو: 41-
45 ص.)
167 ـــــ
سنڌي ادب جو تاريخي جائزو./ ليکڪ؛ ڊاڪٽر عبدالمجيد ميمڻ سنڌي.ـــــــــــ سکر:
عجائب اسٽورز همدرد پريس ۽ نيشنل پريس سکر. 1972ع. (حوالو: 4- 6 ، 15- 22 ص.)
168 ــــ
سنڌي ادب جو تاريخي جائزو./ مولف؛ ڊاڪٽر عبدالمجيد ميمڻ سنڌي.ـــــــــــ سکر:
عجائب اسٽورز نيشنل پرنٽنگ پريس سکر. ڇاپو ٻيو 1972ع. 18 س. م. ؛ 210 ص. (حوالو:
110- 112 ، 123 ، 128 ۽ 131-132 ص.)
169 ــــ
سنڌي علم و ادب./ مولف؛ ڊاڪٽر عبدالمجيد ميمڻ سنڌي.ـــــــــــ سکر: عجائب اسٽورز.
نيشنل پريس سکر. 1971ع. 18 س. م. ؛ 154 ص. (حوالو: 34 ص.)
170 ــــ
فڪر ِ بيدل./ مولف؛ ڊاڪٽر عبدالمجيد ميمڻ سنڌي.ـــــــــــ سکر: سنڌي ادبي سوسائٽي
، اسلاميه ڪاليج همدرد پريس سکر. 1971ع. 18 س. م. ؛ 94 ص. (حوالو: 51- 53 ص.)
171 ـــــ
سوين سج./ ليکڪ؛ ميمڻ غلام مصطفيٰ مشتاق.ـــــــــــ لاڙڪاڻو: ماڊرن بوڪ اسٽور.
ماڊرن پرنٽنگ پريس. شڪارپور. 1980ع. 16.7 س. م. ؛ 150 ص. (حوالو: 69- 71 ص.)
172 ــــ
سنڌ جي ادبي تاريخ (برٽش حڪومت کان اڳ)./ مولف؛ خان بهادر محمد صديق ميمڻ.ـــــــــــ
حيدرآباد: آر. ايڇ- احمد اينڊ برادرس. آفتاب پرنٽنگ پريس. حيدرآباد. چوٿون چاپو.
1949ع. 18.5 س. م. ؛ 6+252 ص.
173. سولو
سنڌي گرامر./ ليکڪ؛ قربان علي نقشبندي (سڌاريل ۽ وڌايل) ميمڻ عبدالغفور
سنڌي.ـــــــــــ لاڙڪاڻو: ڪاٺياواڙ اسٽور. نور آرٽ پريس. لاڙڪاڻه. 81- 1980ع.
24.2 س. م. ؛ 88 ص. (حوالو: 32 ص.)
174ـــــ
سنڌي شاعريءَ جو سينگار (جلد ٻيو)./ مولف؛ نعيم تقوي.ـــــــــــ شهدادپور: رحيم
بخش ميمڻ ۽ محمد ساجد زيدي. شهدادپور پرنٽنگ پريس. شهدادپور. 17 س. م. ؛ 116 ص.
(حوالو: 20 - 24 ص.)
175 ــــ
لطف اللطيف./ مولف؛ مولانا دين محمد وفائي.ـــــــــــ ڪراچي: وفائي پبلشنگ هائوس.
الوحيد پرنٽنگ پريس. ڪراچي. ڇاپو ٻيو 1951ع. 17.5 س. م. ؛ 215 ص. (حوالو: 83- 84 ص.)
176 ــــ
تذڪره مشاهير سنڌ./ مولف؛ مولانا دين محمد وفائي.ـــــــــــ حيدرآباد: سنڌ، سنڌي
ادبي بورڊ. وفائي پرنٽنگ پريس. ڪراچي. 1954ع. 21 س. م. ؛ 288+63 ص. (حوالو: 279 ص.)
177 ــ
سنڌي نصاب (لازمي) نائين ۽ ڏهين ڪلاس لاءِ./ مرتب؛ غلام اصغر ونڊير ۽
ٻيا.ــــــــــــ حيدرآباد: سنڌي ادبي بورڊ. سنڌ ادبي بورڊ پرنٽنگ پريس حيدرآباد.
1961ع. 22 س. م. ؛ 175 ص. (حوالو: 145 - 141 ص.)
187 ـــــ
سنڌي نصاب (لازمي) نائين ۽ ڏهين ڪلاس لاءِ./ مرتب؛ غلام اصغر ونڊير ۽
ٻيا.ــــــــــــ حيدرآباد: سنڌي ادبي بورڊ. پاران: ويسٽ پاڪستان ٽيڪسٽ بوڪ بورڊ
لاهور. سنڌ ادبي بورڊ پرنٽنگ پريس حيدرآباد. 1969ع. پنجون ايڊيشن. 18 س. م. ؛ 47
ص. (حوالو: 42 – 43 ۽ 73- 75 ص.) [8]
سچل باري ۾ رسالن ۾ مضمون
179 ـــــ
آڏواڻي، ڪلياڻ: ”سچل سرمست جو تمثيلي ڪلام.“ ماهنامه، نئين زندگي، ڪراچي، مئي
1956ع، ص: 4-6
180 ــــ
آڏواڻي، ڪلياڻ، ايم.اي: ”سچل ۽ قدرت“. ماهنامه سنڌ، شڪارپور، جولاءِ، 1940ع. ص:
1-11
181 ــــ
آڏواڻي، ڪلياڻ، بي: ”سنڌي شاعرن جو هندي ڪلام“. ماهوار، سنڌو، (ميان جو ڳوٺ)
شڪارپور، مارچ، 1946ع. ص: 35-37 (حوالو؛ 36-37)
182 ـــــ
آزاد صوفي غلام محمد: ”سچل سرمست صوفي رحمت الله“ ماهوار، لطيف. حيدرآباد، شمارو
ــــ 3، 1957ع. ص: 25-26.
183 ـــــ
آغا عبدالنبي: ”سچل جو روحاني سفر“. ٽماهي، مهراڻ. حيدرآباد، شماره 1، 1972ع. ص:
191-199.
184 ـــــ
آغا عبدالنبي: ”سچل جو روحاني سفر“. ماهنامه، پيغام. ڪراچي، سيپٽمبر، 1976ع. ص:
46-47.
185ـــــ
آغا عبدالنبي: ”سچل سرمست“. ٽماهي، مهراڻ. حيدرآباد، شماره 2، سال 1961ع. ص: 169
-173 186 ـــــ آغا عبدالنبي: ”سچل سرمست جي درازي“. ٽماهي، مهراڻ. حيدرآباد،
شماره 1-1972ع. ص: 124- 130.
187 ـــــ
آفاق صديقي، پروفيسر: ”سچل سرمست جو سرائڪي ڪلام“. ڪتابي سلسلو، شهباز پبليڪيشن،
حيدرآباد. مارچ 1981ع. ص: 77 – 82.
188 ـــــ
ابڙو، غلام نبي: ” سچل سرمست“ مخزن، منڇر، گورنمينٽ ڪاليج دادو، سال 80-1978ع. ص:
46- 47.
189 ـــــ
اڄڻ بدر الدين: ”سچل سرمست جا همعصر“ ماهنامه، نئين زندگي، ڪراچي، آڪٽوبر. 1977ع.
ص: 22-25.
190 ـــــ
اختر رضوي: ”سچل سائينءَ جي باري ۾ ڪي غلط فهميون“ ماهنامه، نئين زندگي، ڪراچي،
آڪٽوبر 1961ع. ص: 9 – 11.
191 ـــــ
اختر رضوي: ”سچل سائين جي باري ۾ ڪي غلط فهميون“ ماهنامه، نئين زندگي، ڪراچي،
نومبر 1961ع. ص: 15 – 16.
192 ـــــ
اختر رضوي: ”سچل سائين جي باري ۾ ڪي غلط فهميون“ ماهنامه، نئين زندگي، ڪراچي،
ڊسمبر 1961ع. ص: 13 – 14.
193 ـــــ
اختر رضوي : ”سچل سائينءَ جي باري ۾ ڪي غلط فهميون“
ماهنامه، نئين زندگي، ڪراچي، فيبروري 1962ع. ص: 17 –
19. 194 ـــــ اختر رضوي: ”سچل سائينءَ جو عقيدو ۽ پيغام“ ماهنامه، نئين زندگي،
ڪراچي، ڊسمبر 1967ع. ص: 16– 19.
195 ـــــ
ادارو: ”دولهه درازي حضرت سچل سرمست“ ماهنامه، پيغام، ڪراچي، آگسٽ 1979ع. ص: 13 – 14.
196 ـــــ
ادارو: ” سچل سائينءَ جا شيدائي ليکڪ ۽ سندن ڪتاب“ ماهنامه، پيغام، ڪراچي، آگسٽ
1979ع. ص: 16 – 17.
197 ـــــ
ادارو: ”سچل جو رسالو“ ماهنامه، لطيف، حيدرآباد، شماره 3- 1956ع. ص: 18 – 24.
198 ـــــــــــ
ادارو: ”صوفياڻي سنڌڙي“. ماهنامه، دي سنڌ ڪوآپريٽو، حيدرآباد، آڪٽوبر 1937ع. ص: 14
– 15. (سچل سرمست جو ذڪر: ص؛ 14.
199 ـــــ
اداسي، عبدالله: ”صوفي سچل سرمست“ مخزن، باب الاسلام، گورنمينٽ ڪاليج، ٽنڊو آدم.
70- 1971ع. ص: 5 – 7.
200 ـــــ
اظهر، پير علي محمد: ”سچل سرمست“ ماهنامه، نئين زندگي، ڪراچي، جون 1955ع. ص: 23 – 24.
201 ـــــ
اعواڻ، ممتاز: ”سچل سرهاڻ“ (فيچر) ماهنامه، نئين زندگي، ڪراچي، آڪٽوبر 1976ع. ص: 9
– 11. 202 ـــــ امر جليل: ”سنڌ جو سرڪش شاعر“
پيغام پبليڪيشن جو چوٿون ڪتاب، درد جو سفر. ڄام شورو، سنڌ: ڊسمبر 1974ع. ص: 39 – 40 .
203 ـــــ
انصاري، عثمان علي: ”سچل جو مطالعو ڪيئن ڪجي؟“ ماهنامه، پيغام، ڪراچي،آگسٽ 1979ع.
ص: 24 – 25.
204 ـــــ
اياز شيخ: ”سچل سرمست ۽ سندس عظمت“ ماهنامه، نئين زندگي، ڪراچي، مئي 1955ع. ص: 17-
18 .
205 ـــــ
ايڊيٽوريل: ”ڳالهه ٻولهه“ ماهنامه، نئين زندگي، ڪراچي، جون 1953ع. ص: 1.
206 ـــــ
ايڊيٽوريل: ”ڳالهه ٻولهه“ ماهنامه، نئين زندگي، ڪراچي، جون 1954ع. ص: 3.
207 ـــــ
بدوي احسان : ”سچل سائينءَ جو اردو ڪلام“ (1) ماهنامه، نئين
زندگي، ڪراچي، جون 1953ع. ص:42- 43 .
208 ـــــ
بدوي احسان : ”سچل سائينءَ جو اردو ڪلام“ (2) ماهنامه، نئين
زندگي، ڪراچي، جولاءِ 1953ع. ص:11- 12 .
209 ـــــ
بدوي، غلام احمد: ”حافظ عبدالوهاب سچل سرمست فاروقي“ ماهنامه، نئين زندگي، ڪراچي،
آڪٽوبر 1976ع. ص:29- 32 . 210 ـــــ بدوي، لطف الله: ”آشڪار توحيد ۽ رسالت جي
روشني ۾“ ماهنامه، نئين زندگي، ڪراچي، ڊسمبر 1967ع. ص:7 - 12.
211 ـــــ
بدوي، لطف الله: ”سچل سائين” (ماهنامه سنڌو) نئين سنڌ ۽ ٻيا مضمون، شڪارپور،
1948ع. ص: 81.
212 ـــــ
بدوي، لطف الله: ”سچل سرمست جي حياتي“ ماهنامه، نئين زندگي، ڪراچي جون 1952ع.
ص:9- 13
.
213 ـــــ
بدوي، لطف الله: ”سچل سرمست جي عارفاڻه شاعريءَ تي هڪ نظر“ ماهنامه، نئين زندگي،
ڪراچي. مارچ 1963ع. ص:12- 16
214 ـــــ
بلوچ، حسين بخش: ”عبدالوهاب سچل سرمست“ سنڌ، مسلم ڪاليج، مخزن، ڪراچي. سال 1971ع.
ص: 14- 18 .
215 ـــــ
بلوچ، محمد قاسم: ”سنڌ ۾ اردو شاعري“. سنڌ، مسلم ڪاليج، مخزن، ڪراچي. سال 1965ع.
ص: 19- 23. (سچل سرمست جو حوالو ص: 23.) [8]
(حوالو؛
وڪيپيڊيا ڪمپيوٽر)
