احساسن جي اپٽار جو شاعر ؛ رضوان گل

رضوان گل: نئين ٽهيءَ جي شاعر ۽ نثر نويس، رضوان گل جو پورو نالو رضوان الحقپٺاڻ آهي. سندس جنم 4 آڪٽوبر 1977ع تي لاڙڪاڻي شهر ۾ ناليواري اديب، شاعر، محقق ڊاڪٽر بشير احمد شاد جي گھر ۾ ٿيو. رضوان گل سنڌ يونيورسٽي ڄامشوري مان 2000ع ۾ ايم. ايس. سي جاگرافيءَ ۾ ڪئي آهي. 2001ع کان گورنمينٽ ڊگري ڪاليج لاڙڪاڻي ۾ ليڪچرار طور تدريسي خدمتون سرانجام ڏئي رهيو آهي. رضوان گل ادبي دنيا ۾ 92-1991ع ڌاري پير پاتو، لکڻ ۾ رهنمائي سندس والد ڊاڪٽر بشير احمد شاد ڪئي، جنهن بعد مسلسل لکندو پيو اچي. رضوان ڪيترو وقت روزاني عوامي آواز ۾ مضمون به لکيا. ان کانسواءِ سندس نثر توڙي نظم ادبي رسالن ۽ اخبارن ۾ شايع ٿيندو رهي ٿو. هن وقت تائين سندس ڪيترائي ڪالم، مضمون ۽ مقالا ڇپجي چڪا آهن. سندس سڃاڻپ نثر نويس طور وڌيڪ آهي. رضوان نيشنل جيوگرافڪ سوسائٽي واشنگٽن جو ميمبر، سنڌي ادبي سنگت شاخ لاڙڪاڻي جو ميمبر، هسٽاريڪل سوسائٽي ۽ سچل ادبي مرڪز لاڙڪاڻي جو انفارميشن سيڪريٽري ۽ انڊس جيوگرافيڪل سوسائٽي، لاڙڪاڻي جو سيڪريٽري رهيو آهي. ان کانسواءِ ’جيو مئگ‘ لاڙڪاڻي جو ايڊيٽر ۽ نيوزليٽر ’شعور‘ سان به لاڳاپيل آهي. رضوان جو وڏو ۽ اهم ڪم انٽرنيٽ تي اديبن ۽ شاعرن جا خاڪا توڙي تصويرون رکڻ آهي. رضوان سنڌي توڙي اردو ۽ عالمي ادب سان لاڳاپيل اديبن جون هزارين تصويرون هڪ ادبي ويب سائيٽ ٺاهي جمع ڪري مهيا ڪيون آهن.
رضوان گل ترجمي نگار به آهي. هن مشهور ڪهاڻيڪار سعادت حسن منٽو جون ڪهاڻيون ترجمو ڪري، ڪتابي صورت ۾ ’پنج ڏينهن‘ نالي سان 2005ع ۾ شايع ڪرايون. سنڌ جي اديبن جي خاڪن تي مشتمل سندس ڪتاب ’ساهت ڏيهه جا سرجڻهار‘ 2010ع ۾ شايع ٿيو. ان کان سواءِ اپريل 2012ع ۾ سندس شاعريءَ جو مجموعو ’پيار جي پهرين بارش‘ به ڇپجي چڪو آهي. لاڙڪاڻي جي چونڊ چوڏهن شاعرن جي شاعريءَ تي مشتمل سندس ڪتاب ’ڏات ڏيئا ٻاريا‘ 2010ع ۾ ڏاهپ پبليڪيشن لاڙڪاڻي طرفان ڇپيو آهي. رضوان گل کي عباسي ڪلهوڙا تنظيم سنڌ پاران 2002ع ۾ بهترين مقالي نگار طور ’ڊاڪٽر تنوير عباسي اوارڊ‘، سچل ادبي مرڪز لاڙڪاڻي، سنڌي ادبي سنگت شاخ قنبر بهترين ڪهاڻيڪار جا تعريفي سرٽيفڪيٽ ملي چڪا آهن. رضوان گللاڙڪاڻي ۾ رهائش پذير آهي. هن تازو جاگرافيءَ جي لغت تيار ڪئي آهي، جيڪا سنڌي لئنگئيج اٿارٽيءَ پاران ڇپجي پڌري ٿي آهي. 

)انسائيلوپيڊيا سنڌيانا جي ٿورن سان)

شاعري ئي رضوان جي بنيادي سڃاڻپ آهي ـــ ساجد سنڌي

من ڇڙواڳ جون مڙئي چلولايون ڪڏهن ڪڏهن مٺي مرڪ جي مٺاس ۾ ايترو ته تاثير ڀرين ٿيون جو چاهيندي به ان کان پاڻ پري نه ٿا ڪري سگهون. هينئر منهنجون اکيون ماضيءَ جي ڌنڌ ۾ ٽڪ ٻڌي بيٺل آهن. هڪ معصوم چهرو دنياوي الجهنن کان بي نياز مون سان گڏ اسڪول جي پارڪ ۾ ٽهڪ شيئر ڪري رهيو آهي، سندس ساڄي هٿ جون آڱريون “سامي جا سلوڪ” ڪتاب جي وچ ۾ وچڙيل آهن، هو مون جيان شاعري جي سٽن کي سمجهڻ ۽ سلجهائڻ بنا خوب رٽي رهيو آهي. اسان ٻنهي شاهه، سچل ۽ سامي سميت ٻين ڪيترن ئي شاعرن جي چونڊ شعرن کي حفظ ڪيو هو، ان وقت سوين شعر اَن ميچوئر ذهن جي ڪئنواس تي نقش ٿي چڪا هئا. بيت بازي جي مقابلي ۾ پاڻ اڳ کان اڳرا رهيا سين، ان معصوم احساسن سان متل مانڊاڻ جي مهڪ شايد پنهنجي وجود کي ايترو واسي ڇڏيو جو پاڻ ٻئي اڄ به شاهه، سچل ۽ سامي جي سٽن جي گهرائي ماپڻ لاءِ ڪوشان آهيون.

ان معصوم دنيا کان شروع ڪيل سفر اڃان به روان دوان آهي، جنهن جي منزل جو پري پري تائين ڪو نانءُ نشان ناهي. ان وچ ۾ پاڻ ڪيترا پنا ڪارا ڪيا ۽ ڪيترن ڪتابن جو ورد ڪيو. ان جو ڪو ڪاٿو ڪونهي.

اڄ هن جي اکين اڳيان اڇي عينڪ چڙهيل آهي، ڪتاب اڄ به سندس دوست آهن ۽ دوستي دلبرين سان ڀرپور ساڳي محبت ۽ معصوميت سان سرشار آهي. هو ڀل بهشت جو داروغو رضوان نه هجي پر کيس محبت ۽ معصوميت جو داروغو رضوان سڏڻ لاءِ دل سٽون ٿي کائي. ڇاڪاڻ ته رضوان جي ڪوتائن ۾ به ايتري ئي معصوميت ڀريل آهي جيتري سندس چهري تي نمايان نظر اچي ٿي. سندس اکين تان چشمو هٽائي ڏسڻ جي به ضرورت ناهي، رضوان گل ته ڪوَتا ڪاڪ جو اهو گل آهي جنهن جي مهڪ مومل جي طلسماتي تجربن کي به تاراج ڪري ڇڏي. ڀل ان کي ڪو منهنجي انفرادي سوچ سڏي پر پنهنجو ڪنهن به سوچ سان ڪو سروڪار ڪانهي:

پيو وقت ٿو وار چاندي ڪري

جواني ڪڏهن ڀي، وري ڪونه ٿي

اسان سر اڏيءَ تي رکي ٿا ڇڏيون

زبان ڪوڙ تي جو وري ڪونه ٿي.

رضوان شاعري جي مختلف صنفن ۾ پنهنجي احساس جي اپٽار سان اندر جي اڃ اجهائيندو رهيو آهي، هن جا نفيس احساس ڄڻ پاڻ مرادو پنن تي پکڙجي ويا آهن، شايد ان ڪري ئي سندس غزلن ۾ هرڻيءَ جا ٽپا مختلف روپن ۾ پاڻ وڻائڻ لاءِ اتاولا آهن. هو سادن ۽ سلوڻن لفظن ۾ داخلي ۽ خارجي احساسن کي پنهنجي منفرد ڍنگ سان پنن تي پٿاريندو رهيو آهي ۽ لفاظيءَ جي ڄار کان پاڻ بچائيندي پنهنجو هڪ الڳ رستو جوڙيو آهي. رضوان گل هڪ ڀلوڙ نثر نويس طور ٻه عدد ڪتاب ڏئي ادبي کيتر ۾ پنهنجي هڪ الڳ سڃاڻپ ٺاهي آهي. سندس شاعري جو هي پهريون شعري مجموعو “پيار جي پهرين بارش” به يقينن مڃتا جا موتي ميڙي کيس هڪ الڳ سڃاڻپ بخشيندو، توڙي جو اها ادب دوستن کي گهٽ خبر آهي ته شاعري ئي رضوان جي بنيادي سڃاڻپ آهي، شايد هو لکڻ جا اصل محرڪ نظم کان وڌيڪ پختگيءَ سان بيان ڪرڻ ۾ آساني محسوس ڪري ٿو. جڏهن ته شاعري جنهن لاءِ ارسطو پنهنجي ڪتاب (Poetics & Rhetoric) ۾ لکيو ته “شاعري فلسفي کان وڌيڪ فڪر انگيز ۽ تاريخ کان وڌيڪ سبق آموز ٿئي ٿي” جنهن مان پروڙ پوي ٿي ته شاعر وقت جا تاريخدان آهن، جيڪي پنهنجي دور جي سمورين وارتائن کي لفظن جي مالهائن ۾ پوئي هڪ اهڙي تاريخ رقم ڪن ٿا، جيڪا گهڻي وقت تائين مختلف دورن مٿان اثر انداز ٿيندي رهي ٿي. موجوده وقت ۾ شاعرن جي ڊگهي کيپ ۾ رضوان گل جون ڪوتائون به معاشرتي وارتائن جي ترجماني ڪندي نظر اچن ٿيون ته رومانس سان ڀرپور جذبن جون عڪاس به آهن.

ڪنهن کي آٿت ڏين ٿا روئارن به ٿا

لفظ مرهم جي آهن ته گهائن به ٿا

__

هي شعر منهنجي اندر جا اڌما

هي لفظ منهنجي زبان آهن

ڏسون ٿا ته دونهاٽيل دنيا جي پوتر ڌرتي بيگناهن جي رت سان ريٽيل ۽ عظيم گناهن سان داغدار ٿيل آهي. چوندا آهن ته هر دور ۾ تاريخ پاڻ کي ورجائيندي رهي آهي. موجوده حالتن پٽاندر رضوان گل جا ڪافي شعر غزلن توڙي ٻين صنفن ۾ وقت بوقت ٿيندڙ وارتائن جو آئينو بڻجي پاڻ طرف متوجه ڪندي پنهنجي ڪاهلي ۽ ڪانئرتا مٿان ٺٺوليون به ڪن ٿا.

هر طرف وحشتون، نفرتون، ڪوڙ آ

ڪنڌ ورائي سڄي هيءَ صدي ٿا ڏسون

__

گل کي گولين سان اڏايو ويو

فرش تي پکڙيل هر پتي ٿا ڏسون

__

اسان جي حياتي پراڻو وڳو

ائين وقت جيون کي چوڙي وڌو

ڏس شيشي جا گھر آهن

ماڻهو پر پٿر آهن

ٽهڪن وڇڙي سال ٿيا

لڙڪن جا لشڪر آهن

__

آهي تاريخ شاهد رڳو

سنڌ کي ڪربلائون مليو

رضوان گهڻن شعرن جيان ڪيترن ئي شعرن ۾ دنياوي دهشتن ۽ وحشتن جي دل ڏاريندڙ منظرن کي پنهنجي احساسن سان اڀارڻ جي ڪوشش ڪئي آهي. اهڙيون ڪيتريون ئي سٽون هن ڪتاب جي مختلف ورقن ۾ سندس حساس پڻي جي جهلڪ طور موجود آهن، پر سندس شاعري جو گهڻو تڻو حصو رومانيت ۽ جماليات جو ڀرپور اظهار آهي، جنهن ۾ حسن، محبت، وصل، وصال، انتظار، تڙپ ۽ شڪوه شڪايت سميت اهي تمام داخلي ڪيفيتون غم جانان سان سرشار آهن، جن کي پڙهندي دل بار بار پڙهڻ چاهيندي آهي ۽ اها ئي هڪ سهڻي شاعري جي وڏي ۾ وڏي خوبي ۽ ڪاميابي آهي جو هر پڙهندڙ سندس سٽن اندر پنهنجي پناهه ڳولي ۽ پنهنجي احساسن کي ان شاعر جي لفظن سان بيان ڪري. يقين نه اچي ته سندس هن ئي ڪتاب مان کنيل ڪجهه هيٺيان شعر پڙهو ۽ سونهن جي پر ڪيف وادين ۾ محبتن جي لذت ماڻيو.

ڪنهن جو آنچل هوا اڏاريو هو

ويڪرا روڊ، ويڪريون ڇاتيون

__

ٺهي اُڀ تي ڪري واڪا وسي جي اوچتو پيئون

نه ٿيون وسرن اسان کان سي گهٽائون ڄامشوري جون

رات سموري تنهنجي يادن

مون سان ڀاڪيون پاتيون آهن

__

تلخ لهجن سان معصوم دل جي مٿان

زهر جملن سندا وارَ ڇو ٿا ٿيو!

مرڪ ريکا ٿيو، دردوَندن جي لئه،

ڪنهن جي نيڻن سندا نار ڇو ٿا ٿيو!

__

تنهنجون اکيون

سونهن جي پهرين منزل

۽ تنهنجا چپ

ان منزل جي پڄاڻي

__

ورق يادگيرين جا ڇو ٿو ورائين

سڀئي ياد ايندئي اهي پنڌ پوڙها

اڙي ڄامشورا، اڙي ڄامشورا.

اهڙا ٻيا کوڙ سارا شعر رضوان جي ڪتاب “پيار جي پهرين بارش” جي وسڪار ۾ وڏي ڦڙي جيان پنهنجي وجود جي گهرائي ۾ لهندي محسوس ٿيندا.

ساجد سنڌي

حيدرآباد

ڳوڙها ڳاڙي ٿڪي آ تنهائي

ڳوڙها ڳاڙي ٿڪي آ تنهائي
تنهنجي پويان يڪي آ تنهائي

سڀ اڪيلو ڇڏي ويا آهن
هيءَ منهنجي سکي آ تنهائي

تيز سردي ۽ برف باريءَ ۾
رات مون سان ڏَڪي آ تنهائي

ساٿ ڪوئي به ڪونه ٿو ڏي پر
ڏس ته ڪيڏي سخي آ تنهائي

تنهنجا ميسيج ٿا اچن هاڻي
ائين لڳي ٿو جَھڪي آ تنهائي

تون اچي وئين ته اڏامي ويئي
ڄڻ ته ڪوئي پکي آ تنهائي
 

دلين ۾ نفرتون آهن

دلين ۾ نفرتون آهن

بظاهر الفتون آهن

اندر جون موسمون پن ڇڻ

ته ڪهڙيون رونقون آهن

پيو ٿو چهرا بدلائي

وڌي ويون حيرتون آهن

محبت ٿي وڃي حاصل

اندر ۾ حسرتون آهن

هنيائين ڪُکِ ۾ خنجر

چيائين حجتون آهن

ڀلي ڪچليو، ڏيڻ خوشبو

گلن جون عادتون آهن

 

عشق جي امتحان ۾ آهيون،

عشق جي امتحان ۾ آهيون،

ڪنهن انوکي جهانَ ۾ آهيون.

هيءَ دنيا لڳي پئي بازار،

پاڻ هڪڙي دڪان ۾ آهيون.

نيڻ تو جو کڻي نهاريو آ،

ساري محفل جي ڌيان ۾ آهيون.

سچ تي سوڀ سولڙي ناهي،

رهزنن جي نشان ۾ آهيون.

گل کي ماڪ چميون ڏيندي چيو،

هاڻي تنهنجي امانَ ۾ آهيون.

منهنجو دشمن سمورو شهر ٿي ويو

منهنجو دشمن سمورو شهر ٿي ويو

اوپرو آهي پنهنجو ئي گھر ٿي ويو

پيار امرت جيان تو هٿن سان ڏنو

تو پڄاڻان هي جيون زهر ٿي ويو

سمنڊ تي وقت توسان گذاريو اهو

تيز ڇولي ٿي آيو، لهر ٿي ويو

تنهنجي مرڪڻ سان اُجرو صبح ٿي پيو

تنهنجي ڪاوڙ ته سانجھي پهر ٿي ويو

هر ڏسا گُھگھ اوندهه انڌوڪار هو

تنهنجي مرڪڻ سان جانان سحر ٿي ويو

وقت پيو ٿو وار ڪري

وقت پيو ٿو وار ڪريپيو ٿو چاندي وارَ ڪري

بند ڪمرو ۽ ديوارون

ڪنهن سان هو گفتار ڪري

دل منهنجي شيشي وانگر

ڏک تنهن ۾ ٿو ڏار ڪري

هو جو ڪوڙو ڪانئر آ

اکيون ڪنهن سان چار ڪري

موت مٺا ماڻهو ماري ٿو

روز اسان کان ڌار ڪري

گل کي وارن منجهه هڻي

خوشبوءَ سان ڪو پيار ڪري

ڪنهن کي آٿت ڏين ٿا روئارن به ٿا

ڪنهن کي آٿت ڏين ٿا روئارن به ٿا

لفظ مرهم جي آهن ته گھائن به ٿا

هونءَ دردن جو دارون به آهن مگر

لفظ پيالا زهر جا پيئارن به ٿا

هو ته سيني ۾ طوفان بڻجي ڪڏهن

زندگيءَ جي ڏيئي کي اُجھائن به ٿا

ڪنهن جي جذبن جا قاتل به بڻجيو پون

پوءِ غيرت ۾ ڪنهن کي ڪُهائن به ٿا

هن جي چهري ۽ زلفن جي واکاڻ ۾

لفظ معنائون پنهنجون وڌائن به ٿا

نعتيه شاعريء جو منفرد نانء؛ جوهر بروهي.

جوهر بروهي صاحب سنڌيءَ جو ته ناميارو شاعر آهي ئي، پر هُو بروهيءَ جو تمام وڏو شاعر آهي. هن جا بروهي نثر ۽ نظم جا درجن کن ڪتاب اچي چڪا آهن. هي اڃان ننڍو ئي هو، جو سائين قاري عبدالڪريم رحلت فرمائي کيس الله ۽ امڙ جي حوالي ڪري ويو. سائين قاري صاحب پاڻ به مذهبي عالم ۽ مُدرس هو، تنهنڪري عبدالقيوم (جوهر بروهي) به پڙهڻ کان وٺي پڙهائڻ تائي واري عُمر ديني درسگاهن ۾ ٿي پئي گذاري آهي.

هن ننڍي هوندي جڏهن ڏک ڏٺا ۽ چوٽون کاڌيون تڏهن هن ڪڏهن امڙ جي جهوليءَ ۾ اچي ساهه پٽيو ۽ ڪڏهن قرآن پاڪ ۽ نبي ڪريم ﷺ ڏانهن رجوع ڪيو. جڏهن اتان کيس آٿت مليو، تڏهن هن کي ان ذات سان وڌيڪ پيار ۽ عقيدت به ٿي. شاعر آهي، ان ڪري ”نالي مٺيﷺ“ سان ان عقيدت ۽ پيار جو اظهار به شاعريءَ ۾ ڪيو اٿائين. بروهي ۾ نعتيه شاعري جو ڪتاب ”روشنائي“ ۽ سيرت تي ”رحمت للعالمين“ اڳ ۾ ئي ڇپجي چڪا اٿس.

شاعرن کي خبر آهي ته ، ٻيو شعر ته جيئن تيئن لکي وڃبو آهي پر جڏهن نعت جو مقام ايندو آهي. تڏهن ڪيتري ڏکيائي محسوس ٿيندي آهي. منهنجو ذاتي تجربو آهي ته نعت لکڻ لاءِ نه ڏات عمر اهم آهي نه فن، فقط ۽ فقط عشق رسولﷺ اهم ۽ اتم آهي. جن کي نبي سائين سان محبت آهي، انهن اهڙيون ته بي مثال نعتون لکيون آهن، جن جهڙو مثال سندن ٻئي ڪلام ۾ نه ڏئي سگهبو!

هن مجموعي ۾ حمد باري تعاليٰ، نعت رسول مقبول ﷺ۽ صحابه ڪرام جي شان ۾ نذرانه عقيدت پيش ڪيل آهي.

حمد، ساراهه آهي، حمد باري تعاليٰ، الله پاڪ جي ساراهه. ان جي تخليق جي ساراهه، ان جي جلال، جمال ڪمال جي ساراهه. ان جي رحمت ۽ ربوبيت جي ساراهه، ان جي بي پرواهين جي ساراهه، ان جي وحدانيت جي واکاڻ، ان کان دعا گهرڻ، مدد گهرڻ پنهنجي زبان ۾، ٻوليءَ ۾، ادب ۾ حمد آهي. قرآن پاڪ جي شروعات حمد سان آهي. الحمد لله رب العالمين سڀ ساراهه ٻنهي جهانن جي مالڪ لاءِ آهي. بيشڪ هو لہ الملڪ ولہ الحمد آهي.

الله قوت ۽ اقتدار جو مالڪ آهي. حمد (Appreciation) تحسين آهي.تاثر جمال آهي، ڪنهن شيءِ کي ڏسي، توهان جي زبان مان بي اختيار واهه واهه! نڪري وڃي ته، اهو ان شيءِ جو حمد آهي.

سوئي راهه رد ڪري، سوئي راهنماءُ،

وتعز من تشاءُ، وتذل من تشاءُ.

جيڪي منجهه جهان ، سو تاريءَ تڳي تنهنجي،

لطف جي لطيف چئي، تو وٽ ڪمي ڪانه،

عدل ڇٽان نه آن نه، ڪو ڦيرو ڪج فضل جو.

جيڏو تنهنجو نانءُ، ٻاجهه به اوڏيائي مڱان،

ريءَ ٿنڀيين، ري ٿوڻيين، تون ڇپر، تون ڇانءُ،

ڪڄاڙو ڪهانءُ! توکي معلوم سڀڪا.

صاحب! تنهنجي صاحبي، عجب ڏٺي سون،

پن ٻوڙين پاتال ۾ ، پاهڻ تارين تون،

جيڪر اچي مون، ته ميريائي مانُ لهان.

اهو ته لال لطيف هو، جوهر صاحب وٽ حمد باري تعاليٰ لاءِ هي نماڻا لفظ آهن:

تون لحظي ۾ هڪ هڪ جهوٽي کي طوفان ڪرين ته ڪري ٿو سگهين

الله مٺا، هڪ قطري کي انسان ڪرين ته ڪري ٿو سگهين

جي يونس پيٽ مڇيءَ ۾ رهي، جي يوسف بازر منجهه کپي،

جي ڪربل منجهه امام ڪهي،حيران ڪرين ته ڪري ٿو سگهين

ڪا دير نه آ ڪنهن نوڪر کي زر، دان ڏئي سلطان ڪرين،

سلطان جي سلطانيءَ کي ڦُري دربان ڪرين ته ڪري ٿو سگهين

هو هر شيءِ جو مالڪ آهي. جهوٽي مان طوفان ڪرڻ، قطري مان درياهه بنائڻ، هڪ داڻي مان سنگ پيدا ڪرڻ، مٽيءَ مان خوشبو، رنگ، ذائقا پيدا ڪرڻ، هڪ لفظ ”ڪُن“ چئي، جهي ڪائنات پيدا ڪرڻ، سندس قدرت جو ئي ڪمال آهي. سندس بي نيازيءَ آڏو نبي ۽ ولي به ڏڪندا ويا. سندس حقيقت کي سمجهڻ ايڏو سولو ڪونهي.

مان گنهگار، تون ستار آهين،

منهنجا رب ڏيهه جو ڏاتار آهين!

ڪائنات، جنهن ۾ سونهن وکري پئي آهي، ان جي جوڙ ۽ بيهڪ، مندن جو تبديل ٿيڻ، هي ڪهڪشائون، چنڊ تارا، انهن جو نظام ڏسي، گهڙي لاءِ غور ڪبو ته جائي به سندس تخليق جي ڪمال تي حيران ئي رهجي وڃبو. ڇو ته جيڏو آهي تخليق جو ڪمال، ايڏو آهي جوڙجڪ ۾ جمال!

فلڪن ۾ چٽيل سج چنڊ، ڪتيون، صدين کان ٻرن تارن جون بتيون،

تسبيح ٿا ڳائن صدق منجهان نيشان هزارين مان نه رڳو.

غزل جي فارم ۾ هي حمد مولانا عبدالغفور مفتون همايوني جي مشهور غزل ” تنهنجي زلف جي بند ڪمند وڌا“ جي تتبع تي رچيل آهي.

جوهر صاحب جي ٻولي سولي، شاعريءَ جو انداز سليس ۽ عام لهجي وارو آهي. عربي فارسي تي عبور هوندي به ٺيٺ سنڌي لفظ ڪتب ٿو آڻي. هتي رڳو اهي ڪلمان عربيءَ جا کنيا اٿائين، جيڪي يا ته آيتون آهن يا اسماءِ گرام.تخليقي جذبي اظهار لاءِ جنهن به صنف جو روپ ورتو آهي سو بلڪل فطري ٿو لڳي:

مٺي سڀ کان توحيد جي لات آ،

خدا وحده لا شريڪ لہ،

سدا شرڪ کان پاڪ سا ذات آ.

ورفعنا لڪ ذڪرڪ ( ۽ تنهنجي ساراهه تولاءِ مٿي ڪئي سون) جنهن جي ساراهه ۽ اخلاق جو ساکي قرآن مجيد آهي. جنهن جو نالو الله پاڪ جي زات سان گڏجي اچي ٿو. اذان هجي يا ايمان، سندس نالي پاڪ کانسواءِ نامڪمل آهي. جنهن جي تعريف، مالڪ سڀ کان مٿي ڪئي آهي، ان جي تعريف ڪيئن نه ٿيندي ۽ ڇو نه ٿئي!

دنيا جي هر ادب ۾ نبي سائين جي زندگيءَ تي نثر توڙي نظم لکيو ويو آهي. سندن برڪت ڀري زندگيءَ جا واقعا بيان ڪرڻ کي ”سيرت“ چئبو آهي. ۽ شاعريءَ ۾ پاڻ ڪريم ﷺ جن سان دلي جذبن ۽ محبت جي اظهار کي ”نعت“ چئبو آهي.

نعت ”سهڻي وصف“ آهي. مطلب ڪنهن جون سهڻيون وصفون ۽ خاصيتون بيان ڪرڻ، ابن رشيق، وصف جي تعريف هيئن ڪئي آهي، ” اک، ڪن بڻجي وڃي“ يعني اهڙي تعريف ڪجي جو ٻڌندڙ محسوس ڪري ته مان مشاهدو ڪري رهيو آهيان.

سنڌي ۾ ان صنف کي مولود سڏين، مولود هڪ مخصوص انداز ۾ ڏاڍي فضيلت ۽ احترام سان ڳايا ويندا آهن. هاڻي نعت جو اصطلاح فقط نبي ڪريم ﷺ لاءِ لکيل شعر لاءِ استعمال ٿئي ٿو. نبي سائين لاءِ لکيل مدح کي پهريون ڀيرو نعت جو نالو حضرت علي ڪرم الله وجه جن ڏنو. نعت جو بنياد” مدح محبت“ آهي. يعني پاڻ ڪريم جن جي مدح بيان ڪرڻ سان گڏ، ان جي ڪمال، جمال، احسان. يعني تعريف تڏهن ڪئي ويندي آهي جڏهن ڪو شخص ڪامل هجي، حسين هجي، سخي ۽ محسن هجي.

پاڻ ڪريم جي عرب قوم مان هيا. مسلمان به اڳ ۾ انهن مان ٿيا. انڪري عرب قوم ئي پهرين قوم آهي، جنهن پاڻ ڪريم ﷺ جن تي پهريان شعر چيا يا نعت جو بنياد وڌو. چون ٿا پهرين نعت خواجه ابو طالب چئي:

و ابيض يستسقي الغمام بوجهہ

ثمال اليتاميٰ عصمة للا راملہ

( سهڻي چهري جو مالڪ، جنهن جي چهري جي صدقي جهُڙ وَسن ٿا، يتيمن جو وارث، رنن زالن جو سهارو آهي.)

پر جوهر بروهي صاحب جن جي چوڻ موجب پهرين نعت نبي سائين جن جي امڙ آمنه جن جي چيل آهي. جڏهن پاڻ ڪريمن جن کي سنڀال لاءِ بيبي حليمه جي حوالي ڪري رهي هئي:

اعيذه بالله ذوالجلال

من شرما مر علي الجبال

حتيٰ آراه حامل الحلال،

و يفعل العرف الي الموال،

وغيرهم من حشوتہ الرجال

( پنهنجي ٻچي لاءِ الله ذوالجلال کان پناهه ٿي گهران، انهيءَ شر بابت جيڪو جبلن ۽ بيابانن ۾ آهي، مان ان کي اٺ تي سوار ڏسان ۽ ڏسان ته غلامن ۽ ٿڪل مسافرن سان چڱائي ڪري رهيو آهي)

سنڌي ۾ پهرين نعت مخدوم پير محمد لکوي (1590ع) ۾ لکي:

اي صبا!واءُ صبوح جا، خاطي خير هٿان،

تون ريٻارو رحمان جو ۽ قاصد قريبان

تون پانڌي پيارن جو اولي اکڙيان،

تون ساٿي سڪاين جو ماهر مشتاقان،

آڻي عجيبن جون خبرون خشحالان.

نبي سائين جي ذات حسن آهي ۽ آئيني مثل آهي، حسن کي ڏسڻ لاءِ اک جو حسن ضروري آهي. آئينو به اکين وارن لاءِ آهي. ۽ جيڪو ان ڏانهن نهاريندوپنهنجا عڪس پَسندو. اڄ قرآن پاڪ کان وٺي، ڀٽائي جي رسالي تائين، سندس ويجهن ساٿين کان وٺي وڏن دشمنن تائين، مڙني جي جيڪا راءِ آهي، تنهن دنيا آڏو ثابت ڪيو آهي ته پاڻ ڪريم جن دنيا جا عظيم ترين شخص آهن ۽ وڏي مرتبي وارا آهن.

سندن ذات سان اڄ تائين بي انتها پيار ڪيو ٿو وڃي، جنهن جا محبتي مثال هيٺ ڏجن ٿا.

حضرت حمزه﷦:

و احمد مصطفيٰ فبنا مطاعا

فلا تفشوه بالقول العنيف

( انسان سڀني ۾ احمد مصطفيٰ ﷺ لائق آهي، ته ان جي تابعداري ڪريون. ان ڪري هن جي اڳيان ڪو به بي ادبي جو جملو نه چوي. گستاخيءَ جي ڳالهه نه ڪري)

درٻار نبوي جو شاعر حضرت حسان بن ثابت:

واحسن منڪ لم ترقط عيني،

و اجمل منڪ لم تلد النساءُ،

خلقت مبر امن ڪل عيب،

ڪَانڪه قد خلقت ڪما تشاءُ.

(حسين توکان مٿي منهنجي اکين ناهي ڏٺو ڪڏهين، ۽ سهڻو توکان وڌ ڪنهن ماءُ اڄ تائين ڄڻيو ناهي، ته تنهنجي پاڪ پيدائش رهي هر عيب کان پالهي جيئن چاهيئي ڪيو پيدا خدا، ائين ٻيو بڻيو ناهي.)

امام ابو حنيفه:

الصبح بدا من طلعتہ،

واليل دجيٰ من وفرتہ

( صبح چمڪيو ان جي چهري مان، رات ڪاري ٿي سندس زلفن جي ڪري.)

شيخ سعدي:

بلغ العليٰ بکمالہ، کشف الدجيٰ بجمالہ،

حسنت جميع خصالہ، صلو عليہ و آلہ

(پهتو مٿانهينءَ کي پنهنجي ڪمال سان، ميٽيائين اونداهيءَ کي پنهنجي جمال سان، سهڻيون سندس سڀ خصلتون، صلوات ان تي ۽ ان جي آل تي)

شاهه عبداللطيف ڀٽائي:

ناز منجهان نڪري، جڏهن پرين ڪري ٿو پنڌ،

ڀونءِ بسم الله چئي، راهه چمي ٿي رند،

اڀيون گهڻي ادب سين، حورون حيرت هنڌ،

سائين جو سوڳنڌ، ساجن سڀنئان سهڻو.

*

ککيءَ هاڻيون کاريون، ڇڇيءَ هاڻا ڇڄ،

پاند جنين جي پاند سين، لڳو ٿئي لڄ،

سمو ڄام سهڄ، اُڀو ڪري انهن سين.

استاد بخاري:

هڪ شخص گهرو پيار کان هڪ وار نه واندو،

سنسار جي سينگار لئه آزار سهي پيو،

هڪ شخص ڪڏهن نرڙ مٿان گهنڊ نه آندو،

انصاف جي آواز تي تلوار کڻي پيو،

هڪ شخص يتيم آهي يتيم آهي اهڙو،

دنيا جي يتيمن جو نگهبان لڳي ٿو،

هڪ شخص عظيم آهي، عظيم آهي اهڙو،

منان کان پوءِ، سڀ کان مها مان لڳي ٿو.

۽ جوهر صاحب پيار ۽ عقيدت جا گل هن ريت پيش ڪري ٿو:

باکن ۾ لاٽ آهي، پرزا ٿي ٻاٽ آهي،

رحمت جي ڇاٽ آهي، سچي هي واٽ آهي

ڪلمو پڙهيو ته مان ڀي ٿيو نيڪنام آهيان!

ظاهر آ وٽس ٻي نيڪي يا سودو ڪونهي، سواءِ ايمان ۽ ڪلمي جي، بس، جو ڪتيو اٿائين، ان ۾ محبت شامل آهي. ۽ کيس جا عزت نصيب ٿي آهي، ان کي به ڪلمي جي ڪرامت سمجهي ٿو.

جوهر صاحب حمد توڙي نعت ۾ آيتن جي تضمين ڏاڍي سهڻي انداز سان ڪئي آهي. هن جتي جيڪي آيتون چونڊيون آهن انهن کي ئي بنيادي وزن يا ٿلهه بنائي، ان جو خوبصورتيءَ سان نباهه ڪيو آهي.

اقرا باسم ربڪ، احمد، حڪيم، حاذق

(مفعول فاعلاتن، مفعول فاعلاتن)

قرآن آهي برحق، سرور سچو،۽ صادق

هو منهنجي سر جو سائين، مان ان جي سام آهيان!

مدني ، عربي، مير، منور

انا اعطينٰڪ الڪوثر

(فعلن فعلن فعلن فعلن)

گيت جي فارم ۾ هيٺيون نعت پڙهي، شاعر جي نعت حوالي سان گهڻي مشق ۽ پيشڪش جو اندازو ڪري سگهجي ٿو.

محبوب دلربا آ، صل عليٰ محمد

(مفعول فاعلاتن، مفعول فاعلاتن)

يٰس، والضحيٰ آ، محبوب ڪبريا آ،

هو درد جي شفا آ،يعني ته مصطفيٰ آ،

قرآن ۾ ثنا آ، صل عليٰ محمد.

هن مجموعي ۾ شامل نعت، گيت جي مختلف گهاڙيٽن، غزل، نظم۽ آزاد نظم ۾ ڏنل آهن. شاعريءَ جي سڀني صنفن تي سندس طبع آزمائي ٿيل آهي. بروهي توڙي سنڌيءَ ۾ سندس حمد ۽ نعت ريڊيو، ٽي وي ۽ ڪئسٽن ۾ ڳائجن پيا. ان ۾ ڪو ڪوبه شڪ نه آهي ته جوهر بروهيءَ نعت ذريعي ختم نبوت جو مڪمل اظهار ۽ اقرار ڪري شاعر ختم نبوت جو اعزاز ماڻي چُڪو آهي.

جلون جي اداسي گهٽجي وئي، ترها به تري هن پار پيا،

محبوب جي آمد آمد آ، ڌرتيءَ تي وسي انوارپيا.

بي چين نظم کي آٿت آ، اڄ جاڏي ڪاڏي رحمت آ،

چانڊوڪيءَ نئين سر مرڪي ٿي، گلشن جا وڌي سينگار پيا.

حرا کان نسخئه قرآن آندو مير امت ڏي،

قريشي قوم جا ڪافر ڪٽاسردار مٽجي ويا

ساڃهه ، سرت، شعور مليو آ

دنياکي دستور مليو آ،

باطل کي هڪ سور مليو آ

ختم نبوت زندهه دم دم،

صل الله عليہ وسلم

عربي تي اگر ختم نبوت نه ٿئي هان،

قرآن ۽ اسلام جي عزت نه ٿئي هان.

شر، شور شرارت ۽ جهالت به وڌي هان،

احڪام جي پابند هي امت نه ٿئي هان.

اڄ اسين اخلاقي قدرن جي پائماليءَ تي هٿ هڻي رهيا آهيون. سوچن جي ڇڙواڳي ۽ مادي فلاسافيءَ جي اصولن کي نه سمجهڻ ڪري. پنهنجي حقيقي رهنما کان پري ٿي ويا آهيون. ان ڪري اسان پنهنجا روحاني قدر وڃائي چڪا آهيون. هڪ عظيم ترين ۽ حسين شخص تي گيت ڇونه لکجي! ڇا اهو چوڻ ڪافي آهي ته، هي موضوع پراڻو ٿي چڪو آهي؟ ڇا محبت پراڻي ٿيندي آهي؟ جيڪڏهن خيالي محبوبن تي ڪتاب لکي سگهن ٿا، ته هي اهڙي سچائي، جنهن جي حڪمت کي سائنس ثابت ڪندي پئي وڃي. ان کان منهن ڇو موڙجي!

اچو ته جنهن پيار ۽ انسانيت جو سبق ڏنو. حق ۽ سچ لاءِ جدوجهد ڪئي. انساني برابريءَ جو اعلان ڪيو، ان ذات اقدس سان کليءَ طرح پيار جو اظهار ڪريون ۽ هي حقيقت دل سان مڃون. جنهن کي لاکيڻي لطيف، ختم نبوت توڙي ساراهه جو حولاي سان انتهائي سهڻي نموني پيش ڪيو آهي:

جکرو جس کرو، ٻيائي مڙيئي مل،

سمي جي سهاڳ جي، ڪنهن نه پوي ڪل،

مٽي ان مرسل، اصل هئي ايتري!

5 ڊشمبر 2000ع علي دوست عاجز

فريد آباد ، ميهڙ

دادو ، سنڌ.

تون لحظي ۾ هڪ جهوٽي کي،طوفان ڪرين ته ڪري ٿو سگهين!

تون لحظي ۾ هڪ جهوٽي کي،طوفان ڪرين ته ڪري ٿو سگهين!
الله مٺا! هڪ قطري مان، انسان ڪرين ته ڪري ٿو سگهين!

هي اوکا پنڌ پهاڙن جا، هي باري منزل موت ڀري،
جي ساٿ ڏئي هن مشڪل کي آسان ڪرين ته ڪري ٿو سگهين!

جت رئيس وڏيرا جام هيا، سردار قريشي سڏجن پيا،
ات هڪڙي يتيم تي نازل جي قرآن ڪرين ته ڪري ٿو سگهين!

جي يونس پيٽ مڇي ۾ رهي، جي يوسف بازر منجهه کپي!
جي ڪربل منجهه امام ڪهي، حيران ڪرين ته ڪري ٿو سگهين!

تون ڪاتيءَ هيٺيان ڪنڌ ڪڍين، تون باهه کي باغ بڻائين ٿو،
آباد دليون هڪ لمحي ۾ سنسان ڪرين ته ڪري ٿو سگهين!

ڪا دير نه آ ڪنهن نوڪر کي زردان ڏئي سلطان ڪرين،
سلطان جي سلطاني کي ڦري، دربان ڪرين ته ڪري ٿو سگهين!

تون وهندڙ واهه ڦٽائي سگهين، تون مينهن وسائي قرب ڪرين،
پنهنجي تي اچي جي باغن کي، ويران ڪرين ته ڪري ٿو سگهين!

زربخت سفر جي آساني ڪجهه ناهي، ”بروهي جوهر“ کي،
پر پوءِ به گهرائي پاڪ حرم، احسان ڪرين ته ڪري ٿو سگهين!

ٽوڙ زماني جا سڀ سانگا هڪڙي خدا جي در ڏي هل!

ٽوڙ زماني جا سڀ سانگا هڪڙي خدا جي در ڏي هل!
مرض هجي توڙي قرض هجي تون رب عُليٰ جي در ڏي هل!
آدم سان ڀلايون ان جون،
تعريفون سڀ ڳايون ان جون.
نوح جو ٻيڙو پار ڪيو، تنهن مهر سخا جي در ڏي هل،
باهه خليل لئه ٻاري ويئي،
باغ مثال سا ٺاري ويئي.
تسبيحون ۽ حمد الاهي، شان وفا جي در ڏي هل!
مرض منجهان ايوب ڇٽو،
۽ وڇڙيل پٽ يعقوب ڏٺو.
سچائي جا ساز سنواري پاڻ دعا جي در ڏي هل!
زڪريا پڻ جهور هيو،
پر ان کي پٽ جو تور مليو.
اڻ ٿيڻي هت ٿي ويندي، اڄ حڪم عطا جي در ڏي هل!
موسيٰ دشمن جي گهر پليو!
نيل ندي مان رستو مليو.
تون به ڪليم جي راهه وٺي بس رمز رضا جي در ڏي هل!
ان بن ڪو معبود نه ٻيو،
مطلوب نه ٻيو مسجود نه ٻيو
ها ته ”بروهي جوهر“ مالڪ ارض سما جي در ڏي هل!
ƒ

تنهنجي قدرت قرب ڪمال اڳيان حيران هزارين مان نه رڳو!

تنهنجي قدرت قرب ڪمال اڳيان حيران هزارين مان نه رڳو!
هر شام سحر سو حمد پڙهن انسان هزارين مان نه رڳو!

فلڪن ۾ چٽيل سج چنڊ ڪتيون، صدين کان ٻرن تارن جون بتيون،
تسبيح ٿا ڳائن صدق منجهان نيشان هزارين مان نه رڳو!

ڪو صفي به آ ڪو خليل به آ، ڪو ذبيح، ڪليم جميل به آ،
پر مدني مير مهابي مڃن احسان هزارين مان نه رڳو!

بوبڪر، عمر، عثمان، علي، تسبيح پڙهن ٿا پير ولي،
هر ڀيري اچي در تي ٿا جهڪن سلطان هزارين مان نه رڳو!

تون دردن منجهه دوا به ڏئين، تون مرضن منجهه شفا به ڏئين،
تنهنجي قدرت حيرت منجهه وڌا لقمان هزارين مان نه رڳو!

تون رحيم، ڪريم ۽ رازق آن، تون علم بصير ۽ خالق آن،
تنهنجي مهر ڪري آباد ڇڏيا ويران هزارين مان نه رڳو!

تنهنجو ڪافي ڪشادو هي در آ، جت سوالي ”بروهي جوهر“ آ،
هن در تان وٺن ٿا فيض ڪرم عرفان هزارين مان نه رڳو!

مدني اچڻ سان ئي ايمان مليو آهي،

مدني اچڻ سان ئي ايمان مليو آهي،
توحيد ملي آهي، قرآن مليو آهي.

ڪعبي ۾ رکيا ويا هيا، بت لات ۽ عزيٰ جا،
بت ڀور ٿيا، ڪعبو شادان مليو آهي.

ڀٽڪين ٿو اجايو تون، در در تي ادا سائين،
هڪ در تي جهڪڻ جو ئي فرمان مليو آهي.

رک صاف عقيدو تون توحيد رسالت جو،
هن طرح شفاعت جو سامان مليو آهي.

سر صدقي ڪيا آهن جن دين جي الفت ۾،
قرآن پڙهي ڏس تون ڇا شان مليو آهي.

آ ناز زماني کي مدني جي مهابي جو،
ابوبڪر، عمر، حيدر عثمان مليو آهي.

ڪر خوف ته اي ”جوهر“ حق ڳالهه ٻڌائڻ کان،
رزاق خدا باري رحمان مليو آهي.

محمد مصطفيٰ آيو، بتن جا ڪنڌ ڪٽجي ويا،

محمد مصطفيٰ آيو، بتن جا ڪنڌ ڪٽجي ويا،
ڪفر ۽ شرڪ، بدعت جا وڏا درياهه لٽجي ويا.

مڪي ۾ مصطفيٰ ڄائو، بتن ۾ زلزلو آيو،.
ڊٿا ڪسريٰ جا ڪنگرا، ڪوٽ جا بنياد پٽجي ويا.

جڏهن محبوبن عربي پير پاتا پاڻ ڌرتي تي،
هوا جا رخ بدلجي ويا، فضا جا رنگ مٽجي ويا.

حرا کان نسخئه قرآن آندو مير امت ڏي،
قريشي قوم جا ڪافر ڪٽا سردار سٽجي ويا.

ابوبڪر ۽ عمر، عثمان، حيدر کي بشارت ڏي،
چئن يارن جا دشمن اڳ ڦٽيا، هاڻي به ڦٽجي ويا.

محمد رحمة للعالمين جڏ جوش ۾ آيو،
احد ۽ بدر ۾ بي شڪ وڏا خناس ڪٽجي ويا.

اسان ”جوهر بروهي“ بس غلام مصطفيٰ آهيون،
اسان جي دشمنن جي جان جلندي، ساهه گهٽجي ويا.
ƒ

چانڊوڪي جا سڀئي نظارا صدقي صدقي مدني تان،

چانڊوڪي جا سڀئي نظارا صدقي صدقي مدني تان،
سچ۽ چنڊ يا اڀ جا تارا صدقي صدقي مدني تان.

”اقراء“ واري آيت آئي، ساري جڳ ۾ ٿي سرهائي،
چيٽ، ڪتيون ۽ سرءُ سيارا صدقي صدقي مدني تان.

جذبا جرڪي جاڳيا وهوا، اڀرا پڻ ٿيا ڀاڳيا وهوا،
هوش، جنون جا ڪيئي اشارا صدقي صدقي مدني تان.

روشن ٿي پيا آس جا ڏيئا، نيٺ ٻريا احساس جا ڏيئا،
شهر ۽ ڳوٺ، ٻنيون يا ٻارا صدقي صدقي مدني تان.

محنت ڪش مزدور يا هاري، ٻار ٻڍا ۽ مرد يا ناري،
ماڻهو شاهنشاهي وارا صدقي صدقي مدني تان.

عالم يا استاد خطابي، مرشد، ڪامل ۽ اصحابي،
پنهنجي وقت جا جيءَ جيارا، صدقي صدقي مدني تان.

جڳ جي جوڙ، وجود ٿو سونهي، دم دم پاڪ درود ٿو سونهي،
سنڌو، جمنا، نيل ڪنارا، صدقي صدقي مدني تان.

جيڏو مٺو آ نالو ان جو، شان به آهه نرالو ان جو،
کوڙ ” بروهي جوهر“ پارا، صدقي صدقي مدني تان.
ƒ

مختصر مدت ۾ جڳ کي روشني بخشي ڏني،

مختصر مدت ۾ جڳ کي روشني بخشي ڏني،
۽ مثل روحن کي ابدي زندگي بخشي ڏني.

سونهن جي ساگر ڪپر ٿي فيض به ٿيو فيضياب،
پنهنجي گدلن کي، امرتا جي گهڙي بخشي ڏني.

پيار جا پيرا چمي، ڀاڳن ڀريو ٿيو جبرئيل،
پيار پياسن کي محبت جي ڳلي بخشي ڏني.

مرڪ جون باکون ڦٽايون نفرتن جي ڏيهه ۾،
هوڏ ۾ ڦاٿل دلين کي ڀائپي بخشي ڏني.

والضحيٰ، ياسين، طٰہٰ ۽ امام الانبياء،
هر صدي کي سوکڙي قرآن بخشي ڏني.

ان جي صدقي رنگ گهرا جڳ جي جيون کي مليا،
دل جي صحرا کي سڄڻ سنڌوندي بخشي ڏني.

پاڻ ڇا؟ پر سونهن جي اقرار جو نالو مٺو،
جنهن بروهڻ جي ٻچي کي شاعري بخشي ڏني.

پنهنجي ليکي سج، ڌرتي، چنڊ، ”جوهر“ گهور ٿيا،
محب کي الله اهڙي دلبري بخشي ڏني.
ƒ

ڌرتي آ شرف پاتو، عالي مقام آيو،

ڌرتي آ شرف پاتو، عالي مقام آيو،
تارن ٿي نعت ڳائي، خير الانام آيو.

انسانيت کي حاصل آهي وقار ايڏو،
جبرئيل پاڻ پڙهندو سو سو سلام آيو.

بت ڀور ٿيا، شرافت پاتي نئين حياتي،
قربان ڏيهه سارو هڪ نيڪنام آيو.

”اقراء“ جي روشنائي هن پاڻ ساڻ آندي،
جيئن پاڻ آهي سهڻو، سهڻو ڪلام آيو.

ڏهڪاري ڏاڍ وارو پرزا ٿيو سرشتو،
لک لک مبارڪون جو هي فيض عام آيو.

”جوهر بروهي“ گهوريو محبوب مصطفيٰ تان،
جو ڪائنات جي لئه بڻجي امام آيو.
ƒ

عنايت جو ڇپر آهي محمد مصطفيٰ عربي،

عنايت جو ڇپر آهي محمد مصطفيٰ عربي،
۽ قربن جو ڪڪر آهي محمد مصطفيٰ عربي.

انهي جي صدقي رحمت جي ٿئي پالوٽ ڌرتي تي،
شفاعت جو اکر آهي محمد مصطفيٰ عربي.

اٻوجهن کي رهي ٿو آسرو ان پاڪ هستي تي،
سهارو ۽ ثمر آهي محمد مصطفيٰ عربي.

اويلي مهل ۾ يا ڪنهن به اوکي پنڌ تي، ساٿي!
ڊڄان ڏاڍو، مگر آهي محمد مصطفيٰ عربي.

اسان پارن نڌڻڪن، بيوسيلن جي زبانن تي،
پڪي پختي پچر آهي، محمد مصطفيٰ عربي.

سهائو سج جو شرمائبو ۽ چنڊ ڇيتيون ٿيو،
اها نوري نظر آهي، محمد مصطفيٰ عربي.

غمن ۽ گوندرن ۾ جڪڙيل ”جوهر بروهي“ آ،
اجهو شافع حشر آهي، محمد مصطفيٰ عربي.
ƒ

ƒ